بررسی تجارب حاصل از نحوه برخورد با سکونتگاههای غیررسمی در جهان و ایران

اسکان بشر نقشی تمدن ساز در فرایند تاریخی توسعه جوامع داشته است. در این فرایند، شهرها، به مثابه برترین سطح اسکان، کانون ایفای این نقش بوده اند. چشم انداز توسعه جهانی نشان میدهد که این نقش همچنان تداوم می یابد و این مهم در گرو بر پا کردن و نگاه داشتن شهرهایی است مولد و پایدار، با محیطی قابلیت زا، مناسب زیست و فعالیت انسانها. از پدیده های عمده ناپایدار کننده شهری - به ویژه در کشورهای در حال توسعه به گونه ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیررسمی است که بنا بر مشاهدات جهانی در حال گسترش فزاینده است. این گونه سکونتگاهها هر چند جلوه ای از فقر است اما بازتاب کاستیها و نارساییهای سیاست های دولتی و بازار رسمی نیز محسوب می شود. اسکان غیررسمی به سبب باز تولید فقر، گسترش آن، به مخاطره انداختن توسعه پایدار و تحمیل هزینه ای بیشتر برای محیط زیست - در مقایسه با هزینه پیشگیری آنها، تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامعه شهری بوده و نیازمند تدابیر ویژه ای برای ساماندهی وضعیت کنونی و جلوگیری از گسترش آنها در آینده است. آنچه مسلم است اسکان غیررسمی ویژگی جدایی ناپذیر زندگی کلانشهری در ایران است، لذا چاره جویی این مساله به سیاستگذاری و اقداماتی نه فقط در سطح محلی آن بلکه در سطح ملی نیز نیاز دارد. تجربه برنامه های برخورد با اسکان غیررسمی در سایر کشورها، تا حدودی مسیر متفاوتی نسبت به کشورمان را در پیش گرفته اند، البته اسناد و نهادهای بین المللی نظیر کمیسیون اسکان بشر (هبیتات) در جمع بندی تجارت جهانی برنامه هایی منتشر کرده است که حاکی از تغییر رویکردها و سیاستهای کلیدی در طول زمان است. اما مسیر طی شده در مجموع روند تکاملی داشته و حاکی از توجه بیشتر به ابعاد اقتصادی- اجتماعی، تامین مسکن کم درآمدها، وسکونتگاههای غیررسمی در کشورهای گوناگون است. برای تدوین راهبردهای آینده در ایران نیز ضروری است تا با شناخت از تغییرات صورت گرفته در روند و رویکردهای مواجهه با سکونتگاههای غیررسمی در جهان و استفاده از این الگو و نمونه های موفق همراه با بومی سازی این موفقیت ها، متناسب با بافت فرهنگی، اجتماعی، و جمعیتیایران و همچنین به بهره گیری از تجربیات داخلی و فرصت های موجود نسبت به ساماندهی این سکونتگاه های غیررسمی کشور عزیزمان ایران بصورت پایدار و کم هزینه اقدامات لازم صورت پذیرد. در همین چهارچوب این تحقیق، پس از بررسی تجارب داخلی و خارجی و نتایج هر یک از آنها، راهکارهای قابل اجرا در عمل جهت ساماندهی این گونه سکونتگاهها بیان می کند.