مدل هیدروتایم: معرفی و کاربرد آن در تحقیقات بذر

جوانهزنی اولین و مهمترین مرحله نموی در گیاه است که تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی قرار میگیرد. مدل هیدروتایم رابطه درصد و سرعت جوانهزنی با پتانسیل آب را توصیف میکند. این مدل سرعت پیشروی جوانهزنی (θH)، یکنواختی جوانهزنی (σψb) و میزان مقاومت به شرایط تنش خشکی (ψb(۵۰)) را کمی میسازد. این شاخصها در تعیین قدرت تودهها یا ارقام بذور، بررسی کمون در بذور و بررسی اثر تیمارهای بهبود دهنده قدرت بذور (مانند تیمار پرایمینگ، اثر هورمونهای آبسزیک و یا جیبرلیک اسید) کاربرد دارند. مدل هیدروتایم بین محققان ایرانی به خوبی شناخته شده نیست. این مطالعه با هدف معرفی و کاربرد مدل هیدروتایم در تجزیه دادههای جوانهزنی صورت گرفت. برای این کار از دادههای جوانهزنی سه گیاه شاهافسر (Melilotus officinalis)، چاودار (Secale cereale) و گندم (Triticum aestivum) در واکنش به تنش خشکی استفاده شد. ضریب θH سرعت ذاتی جوانهزنی را، که بین گونهها و یا مراحل مختلف فیزیولوژیکی متفاوت است، کمی میکند. شاخص ψb(۵۰) میانگین مقاومت به شرایط تحت تنش در جمعیت را نشان میدهد. در جمعیتی که مقدار ψb(۵۰) بیشتر (مثبتتر) باشد در آن جمعیت نسبت به جمعیتی که دارای ψb(۵۰) کمتر (منفیتر) باشد، جوانهزنی در پتانسیلهای بیشتر (تنش کمتر) متوقف میشود و در یک جمعیت بذری مقدار کمتر و بیشتر این شاخص به ترتیب با القا و خارج شدن از کمون در ارتباط است. ضریب σψb تخمین کمی از یکنواختی جوانهزنی در جمعیت بذری است. بطوریکه مقدار بیشتر σψb بیانگر پراکندگی بیشتری بین اولین و آخرین بذر جوانهزده است.