بررسی بارش های آذربایجان شرقی و اردبیل و علل تغییرات ناحیه ای و فصلی آن

بخش ۱: بررسی فاکتورهای موثر در ایجاد بارش و تعیین نحوه عملکرد هر
یک از آنها
مقدمه .................................................................................................................................................................................... . ۱
عرض جغرافیائ ی ..................................................................................................................................................................... . ۲
علت ایجاد کمربندهای پرباران و کم باران در کره زمین ............................................................................................................ . ۲
نقش دوری و نزدیکی از دریاها در بارندگی ............................................................................................................................. . ۶
نقش ارتفاع در بارندگ ی .......................................................................................................................................................... . ۷
نقش عناصر جوی موثر در بارندگی ......................................................................................................................................... . ۸
حرار ت .................................................................................................................................................................................. . ۸
فشار هوا................................................................................................................................................................................. . ۹
رطوبت هوا .......................................................................................................................................................................... . ۱۶
هوای اشباع .......................................................................................................................................................................... . ۱۶
شاخص رطوبت هوا .............................................................................................................................................................. . ۱۷
رطوبت مطلق ....................................................................................................................................................................... . ۱۷
نم نسبی ............................................................................................................................................................................... . ۱۸
نقش صعود هوا در بارندگی .................................................................................................................................................. . ۱۹
هسته های تراک م .................................................................................................................................................................... . ۲۰
عنصر با د .............................................................................................................................................................................. . ۲۰
عنصر ابر .............................................................................................................................................................................. . ۲۱
تقسیم بندی ابرها ................................................................................................................................................................... . ۲۱
تشخیص ابرها از نظر شکل ظاهری و خاصیت هر یک از آنها
ابرهای با لا ............................................................................................................................................................................ . ۲۲
ابرهای متوس ط ...................................................................................................................................................................... . ۲۳
ابرهای پائین ......................................................................................................................................................................... . ۲۴
۳۲ . ......................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۱
بخش ۲: نحوه شکل گیری سیستم ھای باران زا
مقدمه .................................................................................................................................................................................. . ۳۵
توده های هوا ........................................................................................................................................................................ . ۳۵
جبهه های هو ا ........................................................................................................................................................................ . ۳۵
نحوه نمایش جبهه ها در نقشه های هواشناس ی ............................................................................................................................ . ۳۶
میرائی جبهه ها ...................................................................................................................................................................... . ۳۷
تغییر عناصرجوی در موقع عبور جبهه ها .................................................................................................................................. . ۳۹
نحوه شکل گیری سیستم های باران زا (سیکلونها) ...................................................................................................................... . ۴۱
بارندگی سیکلونی و جبهه ای ................................................................................................................................................. . ۴۴
بارش های کوهستان ی ............................................................................................................................................................. . ۴۷
۴۸ . ......................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۲
بخش ۳: بررسی بارش های مختلف باران, برف, بارش های رعد و برقی و بارش های فراگیر و محلی در آذربایجان و مکانیسم ایجاد هر یک از آنها
بارش بارا ن ........................................................................................................................................................................... . ۴۹
تعریف بارا ن ......................................................................................................................................................................... . ۴۹
باران ریزه............................................................................................................................................................................. . ۵۰
تقسیم بندی بارندگی از نظر مدت و شد ت ............................................................................................................................... . ۵۰
ابرهای ایجادکننده باران و باران ریز ه ...................................................................................................................................... . ۵۱
مکانیسم بارش باران در آذربایجان شرقی و اردبی ل ................................................................................................................... . ۵۳
بارش های اوروگرافیکی (صعود کوهستانی ) ............................................................................................................................ . ۵۳
بارندگی های جبهه ای در آذربایجان شرقی و استان اردبیل ........................................................................................................ . ۵۶
جبهه های سرد موثر بر آذربایجان شرقی و استان اردبیل ............................................................................................................ . ۵۶
بارش های جبهه گرم در آذربایجان شرقی و اردبیل .................................................................................................................. . ۵۸
بارش های بر ف ..................................................................................................................................................................... . ۶۱
برف معمولی- گلوله های برفی- برف دانه ای- گلوله های یخی- سوزنکهای یخی ...................................................................... . ۶۱
میزان بارش برف- شدت بارش برف- برف خفیف یا ملایم- ریزش متوسط برف- ریزش برف سنگین ....................................... . ۶۲
مخلوط باران و برف.............................................................................................................................................................. . ۶۲
مکانیسم بارش برف در آذربایجان شرقی و اردبی ل ................................................................................................................... . ۶۳
بارش های فراگیر .................................................................................................................................................................. . ۶۶
مکانیسم ایجاد بارش های فراگیر در آذربایجان شرقی و اردبی ل .................................................................................................. . ۶۶
بارش های غیرفراگیر.............................................................................................................................................................. . ۶۶
عوامل ایجادکننده بارش های غیرفراگیر .................................................................................................................................. . ۶۷
بارش های محلی و مکانیسم ایجاد آنها .................................................................................................................................... . ۶۸
بارش های رعد و برقی و مکانیسم ایجاد آنه ا ............................................................................................................................ . ۶۸
پایداری و ناپایداری جو ........................................................................................................................................................ . ۶۸
لپس ریت یا کاهش دمای هوا با ارتفاع ................................................................................................................................... . ۶۹
لپس ریت محی ط ................................................................................................................................................................... . ۶۹
لپس ریت آدیاپاتیک خش ک ................................................................................................................................................. . ۶۹
لپس ریت آدیاباتیک اشبا ع .................................................................................................................................................... . ۶۹
حرکت عمودی هوای غیراشباع ............................................................................................................................................. . ۷۰
حرکت عمودی هوای اشباع .................................................................................................................................................. . ۷۳
ناپایداری شرطی ................................................................................................................................................................... . ۷۳
بارش های محلی و بارش های رعد و برقی ............................................................................................................................... . ۷۳
۷۸ . ......................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۳
بخش ۴: نگاھی بھ بارندگی مناطق مختلف کشور و دلایل اختلافات شدید بارندگی در کشور
مقدمه .................................................................................................................................................................................. . ۸۰
رژیم های بارندگی در جهان .................................................................................................................................................. . ۸۰
ارتباط رژیم بارندگی با دم ا .................................................................................................................................................... . ۸۲
علل اختلافات بارندگی در کشو ر ........................................................................................................................................... . ۸۲
بارندگی نواحی شمال غرب ایران .......................................................................................................................................... . ۸۳
سیستم هائیکه از اروپای شرقی یا ترکیه به منطقه تاثیر می کنند ................................................................................................... . ۸۳
سیستم های مدیترانه ای موثر بر شمال غرب .............................................................................................................................. . ۸۳
جریانات مرطوب خزری و تاثیر آنها در بارش منطق ه ................................................................................................................ . ۸۴
بارش استان های ساحلی خزر ................................................................................................................................................. . ۸۵
نگاهی به وضعیت جغرافیائی و میزان بارش در نواحی جنوبی خزر............................................................................................. . ۸۷
شرایط سینوپتیکی بارشهای استانهای جنوبی خز ر ..................................................................................................................... . ۸۸
مکانیسم بارش در حاشیه جنوبی خزر...................................................................................................................................... . ۹۲
نگاهی به جغرافیای زاگرس ................................................................................................................................................... . ۹۸
عوامل ایجاد بارش در غرب زاگرس ...................................................................................................................................... . ۹۹
رژیم بارش در زاگر س ........................................................................................................................................................ . ۱۰۱
مکانیسم بارش در زاگرس غربی .......................................................................................................................................... . ۱۰۲
بارندگی مناطق واقع در کرانه های خلیج فارس و دریای عمان................................................................................................. . ۱۰۲
بررسی سینوپتیکی بارش کرانه های خلیج فارس و دریای عمان ............................................................................................... . ۱۰۲
علل کم بارشی مناطق ساحلی جنوب کشور .......................................................................................................................... . ۱۰۳
بارندگی مناطق واقع در جنوب سلسله کوه های البرز مرکزی .................................................................................................. . ۱۰۴
بررسی سینوپتیکی بارش در منطقه جنوب البر ز ...................................................................................................................... . ۱۰۴
بارش استان های واقع در شرق زاگر س .................................................................................................................................. . ۱۰۵
بررسی سینوپتیکی بارشهای شرق زاگرس ............................................................................................................................. . ۱۰۵
بارش استانهای خراسان شمالی و جنوب ی ................................................................................................................................ ۱۰۶
بررسی سینوپتیکی بارش در خراسا ن ..................................................................................................................................... . ۱۰۷
بارش استان سیستان و بلوچستان ........................................................................................................................................... . ۱۰۹
بررسی سینوپتیکی بارش های سیستان و بلوچستا ن ................................................................................................................... . ۱۰۹
۱۱۰ . ....................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۴
بخش ۵: تاثیر عوامل جغرافیائی در بارش های آذربایجان شرقی و اردبیل
نقش عرض جغرافیائی در بارندگی آذربایجان شرقی و اردبیل ................................................................................................ . ۱۱۳
نقش دریاها در بارندگی استان های آذربایجان شرقی و اردبیل................................................................................................. . ۱۱۵
نقش اقیانوس اطلس در بارندگی آذربایجا ن .......................................................................................................................... . ۱۱۷
نقش دریای مدیترانه در بارش آذربایجا ن .............................................................................................................................. . ۱۱۹
نقش دریای خزر در بارش های استان اردبیل و آذربایجان شرقی ............................................................................................. . ۱۲۵
نقش دریای سیاه در بارش های آذربایجان شرقی و استان اردبی ل .............................................................................................. . ۱۲۹
نقش دریای سرخ در بارش های استان های آذربایجان شرقی و اردبیل ...................................................................................... . ۱۳۱
تاثیر خلیج فارس و دریای عمان بر بارشهای آذربایجان شرقی و استان اردبی ل ........................................................................... . ۱۳۱
تاثیر دریاچه ارومیه بر بارشهای استان های آذربایجان شرقی و اردبیل ....................................................................................... . ۱۳۱
نقش ناهمواریها و ارتفاع در بارشهای آذربایجان شرقی و استان اردبیل .................................................................................... . ۱۳۲
توپوگرافی منطقه ................................................................................................................................................................ . ۱۳۲
نواحی پست آذربایجان شرقی و اردبی ل ................................................................................................................................. . ۱۳۲
تاثیر ارتفاع و ناهمواریها در بارندگی استان های آذربایجان شرقی و اردبیل............................................................................... . ۱۳۴
۱۳۶ . ....................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۵
بخش ۶: تغییرات فصلی بارندگی استان های آذربایجان شرقی و اردبیل
مقدمه ................................................................................................................................................................................ . ۱۳۸
علت زمستانه بودن بارندگی در استان های آذربایجان شرقی و اردبی ل ....................................................................................... . ۱۳۸
بررسی بارشهای فصلی استان های آذربایجان شرقی و اردبی ل ................................................................................................... . ۱۳۹
بارشهای زمستان ................................................................................................................................................................. . ۱۳۹
علت کمی بارش در ماه های سرد زمستان .............................................................................................................................. . ۱۴۰
بارش ماه د ی ...................................................................................................................................................................... . ۱۴۱
بارش ماه بهمن ................................................................................................................................................................... . ۱۴۱
بارش های اسفند.................................................................................................................................................................. . ۱۴۲
بارندگی های سه ماهه زمستا ن ............................................................................................................................................... . ۱۴۲
بارش های فصل بها ر ............................................................................................................................................................ . ۱۴۳
بارندگی فروردی ن ............................................................................................................................................................... . ۱۴۳
بارش های اردیبهش ت ........................................................................................................................................................... . ۱۴۴
بارش های خردا د ................................................................................................................................................................. . ۱۴۴
بارندگیهای فصل بهار ......................................................................................................................................................... . ۱۴۵
بررسی بارندگی های فصل تابستان ........................................................................................................................................ . ۱۴۶
بارندگی های ماه تیر ............................................................................................................................................................ . ۱۴۷
بارندگی های مرداد ............................................................................................................................................................. . ۱۴۷
بارندگی های شهریور .......................................................................................................................................................... . ۱۴۷
بارندگی های سه ماهه تابستا ن ............................................................................................................................................... . ۱۴۸
بررسی بارش های پائی ز ......................................................................................................................................................... . ۱۴۹
بارندگی های ماه مهر ........................................................................................................................................................... . ۱۴۹
بارندگی های ماه آبان .......................................................................................................................................................... . ۱۴۹
بارندگی های ماه آذ ر ........................................................................................................................................................... . ۱۵۰
بارندگی های فصل پائی ز ....................................................................................................................................................... . ۱۵۰
۱۵۲ . ....................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۶
بخش ۷: بررسی بارش های سنگین با استفاده از نقشه ها و تصاویر ماهواره ای
مقدمه ................................................................................................................................................................................ . ۱۵۴
نقشه سطح زمین.................................................................................................................................................................. . ۱۵۴
نقشه های سطوح فوقانی جو ................................................................................................................................................. . ۱۵۸
نقشه های هماهنگ و ناهماهنگ و تاثیر هماهنگی یا ناهماهنگی نقشه ها در وضعیت جوی.......................................................... . ۱۶۲
شرایط سینوپتیکی لازم برای ایجاد بارشهای سنگین ............................................................................................................... . ۱۶۶
خط تراف و خاصیت آ ن ..................................................................................................................................................... . ۱۶۷
بررسی دو نمونه از شرایط سینوپتیکی که ایجاد بارندگی شدید نموده ان د .................................................................................. . ۱۶۷
نمونه ای از تاثیرات یک سیستم قوی با حرکت سریع.............................................................................................................. . ۱۶۸
نمونه ای از تاثیرات یک سیستم باران زای قوی با حرکت بطئی ................................................................................................ . ۱۷۶
۱۹۸ . ....................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۷
بخش ۸: پیش بینی بارندگی فصلی یا ماھیانھ براساس بارشھای زمستانی
نگاهی گذرا به تاریخچه پیش بینی هوا................................................................................................................................... . ۱۹۹
علل عدم توانائی پیش بینی مقادیر دقیق بارندگی در شرایط فعلی ............................................................................................. . ۲۰۰
نمونه هائی از پیش بینی های صادر شده در مراکز معتبر هواشناس ی ............................................................................................. . ۲۰۱
پیش بینی ماهیانه و فصلی بارندگی براساس آمار بلندمدت تبری ز ............................................................................................... . ۲۱۱
۲۱۲ . ..................................................................................................................................................................... N AO تعریف
۲۱۲ . .................................................................................................................................................................... N AO شاخص
در شرایط جوی منطقه آذربایجا ن ................................................................................................................... . ۲۱۲ NAO تاثیرات
با بارندگی تبریز ............................................................................................................ . ۲۱۳ NAO نمایش ارتباط مقادیر شاخص
از طریق محاسبه همبستگی ..................................................................... . ۲۱۸ NAO بررسی ارتباط بارندگی تبریز با مقادیر شاخص
۲۱۹ . ................................................................................................. N AO همبستگی بارش سالیانه تبریز با مقدار شاخص زمستانی
پیش بینی بارش های ماهانه براساس آمارهای بلندمدت تبریز .................................................................................................... . ۲۲۱
بررسی همبستگی بارش های ماهانه تبریز در دوره ۵۳ ساله....................................................................................................... . ۲۲۱
همبستگی بارندگی ماه ژانویه با ماه دسامبر ............................................................................................................................ . ۲۲۱
همبستگی بارش ماه فوریه با ماه ژانویه .................................................................................................................................. . ۲۲۴
همبستگی بارش ماه مارس با بارش ماه فوریه ......................................................................................................................... . ۲۲۶
همبستگی بارش ماه آوریل با مار س ...................................................................................................................................... . ۲۲۸
همبستگی بارش می با آوری ل ............................................................................................................................................... . ۲۳۰
همبستگی بارش های ژوئن با بارش های می............................................................................................................................ . ۲۳۲
همبستگی بارش های ماه ژوئن با ژوئی ه ................................................................................................................................... . ۲۳۴
همبستگی بارش های ماه ژوئیه و اوت.................................................................................................................................... . ۲۳۴
همبستگی بارش ماه های اوت و سپتامبر ................................................................................................................................. . ۲۳۴
همبستگی بارش سپتامبر با اکتب ر ............................................................................................................................................ . ۲۳۶
همبستگی بارش اکتبر با نوامب ر .............................................................................................................................................. . ۲۳۸
همبستگی بارش نوامبر با دسامبر ........................................................................................................................................... . ۲۴۰
نتیجه گیر ی ......................................................................................................................................................................... . ۲۴۲
پیش بینی بارش زمستان ........................................................................................................................................................ . ۲۴۲
پیش بینی بارندگی بهار ........................................................................................................................................................ . ۲۴۴
پیش بینی فصلی پائی ز ............................................................................................................................................................ . ۲۴۶
۲۴۸ . ....................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۸
بخش ۹: پیش بینی بارش سالانھ براساس مقدار بارش در اواخر زمستان با استفاده از اطلاعات بلندمدت تبریز
تعیین میزان بارندگی سالیانه از طریق مقایسه بارشهای مارس و سالان ه ....................................................................................... . ۲۵۰
بررسی معنی دار بودن تفاوت فراوانیها از نقطه نظر آمار ی ........................................................................................................ . ۲۵۱
بررسی آماری سالهائیکه در آنها بارش ماه مارس کمتر از میانگین بوده اس ت ............................................................................ . ۲۵۲
نتیجه کلی .......................................................................................................................................................................... . ۲۵۷
تعیین مقدار بارش سالیانه از مقدار بارش زمستان بکمک خط رگرسیون .................................................................................. . ۲۵۸
همبستگی بارش ماه های زمستان با بارش سالانه در ایستگاه تبریز ............................................................................................. . ۲۵۸
ضریب همبستگی و معادله خط رگرسیون بارش سالانه به بارش زمستا ن ................................................................................... . ۲۶۵
تعمیم پیش بینی ارائه شده به دیگر نواحی منطقه ..................................................................................................................... . ۲۶۶
۲۶۸ . ....................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۹
بخش ۱۰ : بررسی نقش باد در بارشھای آذربایجان بھمراه اطلاعات و ترسیم گلبادھای تبریز
تعریف با د .......................................................................................................................................................................... . ۲۷۱
جهت با د ............................................................................................................................................................................ . ۲۷۱
سرعت باد .......................................................................................................................................................................... . ۲۷۳
انواع بادها .......................................................................................................................................................................... . ۲۷۳
بادهای محلی...................................................................................................................................................................... . ۲۷۳
بادهای عمومی ................................................................................................................................................................... . ۲۷۶
گردش هوا در مقیاس منطقه ای ............................................................................................................................................ . ۲۷۶
باد در مراکز کم فشار و پرفشار ............................................................................................................................................ . ۲۷۶
نقش بادها در بارش های آذربایجان ...................................................................................................................................... . ۲۷۸
نقش بادهای غربی در بارش های آذربایجان........................................................................................................................... . ۲۷۸
نقش بادهای شرقی در بارش منطق ه ....................................................................................................................................... . ۲۷۹
بادهائیکه نشان دهنده وقوع رگبار و رعد و برق می باشن د ......................................................................................................... . ۲۸۰
تحلیل گلبادهای ماهانه ........................................................................................................................................................ . ۲۸۱
۲۹۵ . ..................................................................................................................................................... خلاصه مطالب بخش ۱۰
بخش ۱۱ : جمع بندی و نتیجھ گیری نھائی
نقش ارتفاعات استان های آذربایجان شرقی و اردبیل در بارشهای نواحی مختلف آ ن ................................................................. . ۲۹۸
نواحی پرباران و کم باران منطق ه ........................................................................................................................................... . ۲۹۸
منشاء بارشهای آذربایجان شرقی و اردبیل ............................................................................................................................. . ۲۹۹
بارش با منشاء غربی............................................................................................................................................................. . ۲۹۹
بارشهائیکه منشاء شرقی (خزری) دارند ................................................................................................................................. . ۳۰۰
بارشهائیکه منشاء محلی دارن د ............................................................................................................................................... . ۳۰۰
دوره بار ش ......................................................................................................................................................................... . ۳۰۱
پیش بینی های بارش ............................................................................................................................................................. . ۳۰۲
نتایج حاصله و ارائه پیشنهادات جهت پژوهش های آت ی .......................................................................................................... . ۳۰۶
۳۰۸- جداول آماری ............................................................................................................................................................ ۳۰۷
منابع .................................................................................................................................................................................. . ۳۰۹
چکیده به زبان انگلیسی ....................................................................................................................................................... .