بررسی عقلانیت کیفری مجرمین بر اساس نوع جرم و بزهکاران در نظام حقوقی ایران

عقلانیت کیفری یا ذهنیت محاسبه گر مجرمانه یکی از عواملی است که بر اساس نوعجرایم ارتکابی و بر اساس شخصیت متفاوت بزهکاران، کاملا موضوعی متفاوت و متغیرمی باشد. جرمی بنتام در قرن هجدهم میلادی در کشور انگلستان به خاطر متاثر بودن ازپارادایم اقتصادی مکتب کلاسیک در جهان، نظریه حقوقی خویش را مبتنی بر اصولاقتصادی کرده و به مبحث ذهن محاسبه گر مجرمانه پرداخت. به طور کلی بیان می دارد کههر مجرم برای ارتکاب جرم، عواید ناشی از جرم را به همراه مجازات ها و دردهای در آیندهمورد محاسبه عقلانی قرار داده و در نهایت تصمیم گیری می کند که جرم مورد نظر را انجامبدهد یا از آن منصرف گردد. بستری که ذهنیت مجرمانه در آن به محاسبه درد و لذتناشی از جرم می پردازد، قوانین کیفری کشور می باشند. بنا بر این نظریه، قوانین و مجازات هایقانونی، نیمه دیگر این محاسبه گری و عقلانیت کیفری بوده و در به وجود آمدن و همچنینممانعت از جرایم نقش به سزایی دارند. تدوین قوانین کیفری مناسب می تواند زمینه ارتکاببسیاری از جرایم را از بین برده و یا فراهم نماید. قوانین و نحوه اجرای قوانین و مقررات بهمثابه زمینه و بستری می باشند که مجرمین در محاسبات ذهنی و اقتصادی خود هموارهبدان ها توجه کرده و در تصمیم گیری و انتخاب عقلانی خویش، از آنها بهره می جویند و اعمالخویش را بر اساس محاسبات ذهنی که به صورت اقتصادی و حقوقی بوده است، بروز داده ودست به اقدامات می زنند.