ارزیابی آسیب پذیری و تهیه نقشه هیا خطر آلودگی و مدل های GIS شهر کرد با استفاده از آبخوان دشت SINTACS و DRASTIC

توسعه صنعتی، کشاورزی و افزایش جمعیت جوامع در دهه های اخیر باعث استفاده روزافزون از مواد شیمیایی، کودها و افزایش ضایعات صنعتی در بخش های مختلف و در نتیجه آلودگی منابع آب خصوصا آب های زیرزمینی شده است. با توجه به ادامه این روند، آسیب رسانی به منابع آب در سال های آتی نیز ادامه خواهد داشت. اعمال یک مدیریت مناسب بر منابع آب با تعیین مناطق آسیب پذیر به عنوان اولین راهکار می تواند مفید باشد. با توجه به اینکه در استان چهارمحال و بختیاری و خصوصا دشت شهرکرد بخش عمده ای از مصارف شرب و کشاورزی از آب های زیرزمینی تامین می شود، جلوگیری از آلودگی و ثبات کیفی این منابع موضوعی مهم است. هدف این پژوهش ارزیابی آسیب پذیری در دشت شهرکرد با دو مدل DRASTIC و SINTACS بود. جهت شناسایی نواحی آسیب پذیر آبخوان دشت شهرکرد در برابر آلودگی، از مدل های مذکور استفاده  و نقشه آسیب پذیری آبخوان تهیه گردید. اصول مدل های DRASTIC و SINTACS بر پایه ترکیب هفت مولفه ی: عمق تا سطح ایستایی، تغذیه ی خالصف محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیر اشباع و هدایت هیدرولیکی است که پس از رتبه بندی، اعمال تاثیر وزنی به هر مولفه و ترکیب جبری هفت مولفه نتیجه ی نهایی معرف آسیب پذیری آبخوان خواهد بود. ابتدا اطلاعات مربوط به هفت مولفه در آبخوان دشت شهرکرد جمع آوری و پس از ورود به نرم افزارهای GIS نهایتا لایه های مورد نیاز مدل ها تهیه گردید. سپس با استفاده از تکنیک های هم پوشانی و پس از اعمال ضرایب وزنی لازم بر هر لایه، نقشه نهایی آسیب پذیری منطقه تهیه گردید. آبخوان دشت شهرکرد براساس دو مدل دراستیک و سینتکس به ترتیب به سه و پنج کلاس آسیب پذیری تقسیم می شود. کلاس های آسیب پذیری به دست آمده از هر دو مدل دراستیک و سینتکس در دشت شهرکرد نشان داد که بیشتر دشت دارای کلاس آسیب پذیری پایین و متوسط است. آسیب پذیرترین بخش های دشت براساس دو مدل دراستیک و سینتکس مربوط به جنوب شرقی دشت (حوالی فرخ شهر) و بخش هایی از جنوب غربی دشت می باشد. براساس تحلیل حساسیت حذف نقشه و تک مولفه ای، محیط غیر اشباع و فاصله عمق تا سطح ایستایی در این دشت به عنوان موثرترین مولفه ها شناسایی شدند. بر اساس نتایج حاصل از آنالیزهای شیمیایی غلظت متوسط نیترات در ۹۶ چاه مورد مطالعه حدود ۱۸ میلی گرم بر لیتر، با کمینه و بیشینه به ترتیب حدود ۶ و ۴۱ میلی گرم بر لیتر می باشد. همچنین میانگین غلظت فسفات در دشت شهرکرد برابر ۰/۰۵ میلی گرم بر لیتر با کمینه و بیشینه به ترتیب ۰/۰۱۵ و ۰/۱۱ میلی گرم بر لیتر است. غلظت نیترات و فسفات در همه ی ۹۶ حلقه چاه از حد توصیه شده توسط اداره ی حفاظت محیط زیست آمریکا پایین تر است. کمینه غلظت نیترات و فسفات بالاتر از صفر است که نشانه ی نفوذ نیترات و فسفات به تمام نقاط دشت است. صحت سنجی دو مدل با نقشه هم غلظت نیترات و فسفات مشخص کرد مدل سینتکس بهتر از مدل دراستیک مناطق آسیب پذیر را مشخص می کند. بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه می توان توصیه ها و راهکارهایی برای جلوگیری از توسعه صنایع و مشاغل آسیب رسان، جایابی صنایع و دامداری ها و برخی عملیات زراعی صورت گیرد.