نقش نخبگان چندگانه در انقلاب مشروطه ایران

تبیین عاملیت­محور با تاکید بر نخبگان یکی از مهمترین رویکردهای تبیین در علوم اجتماعی است. هر چند بسیاری از مطالعات در این حوزه صرفا به نخبگان توجه دارند و ساختارها را نادیده می­گیرند اما در این مقاله نه تنها نخبگان جدای از ساختار نیستند بلکه مخلوق ساختار بوده و بر ساختار تاثیرگذار خواهند بود. در این مقاله سعی شده انقلاب مشروطه ایران با این رویکرد نظری تبیین شود. نقش نخبگان چندگانه و صورت­بندی آنان بر مبنای منابع قدرت اقتصادی، ایدئولوژیک، سیاسی و نظامی و سازمان نخبگان که هر دو ناشی از توان ساختاری حوزه­های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است، مورد بررسی قرار گرفته است. در جریان انقلاب مشروطه پنج نوع نخبه شامل روحانیان، روشنفکران، تجار و بازرگانان، زمینداران بزرگ و نخبگان حاکم شناسایی و رابطه آنان بر اساس پیوستار تضاد تعیین شده است. در نهایت صورت­بندی نخبگان در آستانه مشروطه و در طول مجلس اول و دوم ارائه و تفاوت­ آن در این دو برهه بیان شده است.