بررسی میزان نفوذ و تغذیه آب در بستر رودخانه های استان و تعیین رابطه ریاضی عوامل موثر برآن

بخشی از جریان آب رودخانه ها در حین حرکت به بستر رودخانه نفوذ می نماید. میزان آب نفوذ یافته به بستر، به ویژگی های مختلف رودخانه بستگی دارد. همواره این سوال برای مدیران وکارشناسان بخش آب کشور مطرح بوده که از میزان آب در حال جریان در یک رودخانه، چه مقدار آن به بستر رودخانه نفوذ کرده و در صورت فراهم بودن سایر شرایط، آب های زیرزمینی را تغذیه می کند؟ در این ارتباط تعدادی از رودخانه های حوضه آبریز کشف رود خراسان شامل ارداک، رادکان، فریزی، زشک (شاندیز)، گلستان و کلاته منار، واقع در جنوب ارتفاعات هزار مسجد و شمال ارتفاعات بینالود، انتخاب شده و با اندازه گیری مستقیم جریان در دبی های مختلف با دستگاه سرعت سنج (مولینه) در طول بهار سال های ۸۸، ۸۹ و ۹۰، در ابتدا و انتهای بازه ای واقع در ابتدای مخروط افکنه پایین دست حوضه آبریز هر یک از رودخانه های یاد شده، میزان نفوذ آب به بستر رودخانه ها با استفاده از تفاضیل مقادیر دبی در ابتدا و انتهای بازه، محاسبه گردید. به علت شرایط هیدرولوژیکی ونیز نحوه بهره برداری از آب رودخانه های یاد شده، اندازه گیری جریان در رودخانه های رادکان و کلاته منار میسر نشده و برای بقیه رودخانه ها هم بیشترین اندازه گیری ها، که برای تجزیه و تحلیل کافی بودند، در رودخانه های فریزی، شاندیز و گلستان صورت گرفت. با برداشت پروفیل طولی ومقاطع عرضی و اجرای مدل Hec-Ras، مقادیر سطح نشت و محیط خیس شده در هریک از بازه های رودخانه های یاد شده تعیین گردید. رابطه نمایی معنی داری بین مقادیر درصد نفوذ و متغیرهای دبی در ابتدای بازه و متوسط محیط خیس شده بازه در هر کیلومتر طول بستر برای رودخانه های تحت بررسی بدست آمد. نتایج نشان داد با افزایش دبی، میزان درصد نفوذ در هر کیلومتر طول بستر کاهش می یابد. هم چنین میزان شدت نفوذپذیری از غرب به شرق به ترتیب در رودخانه فریزی بیشترین و در رودخانه گلستان، کمترین مقدار است. با توجه به مقادیر نفوذ بدست آمده برای هر کیلومتر بستر، توسعه مدلی نمایی و مستقل از محیط خیس شده بستر، برای برآورد میزان دبی کاهش یافته در هر نقطه از مسیر هریک از رودخانه های یاد شده، از نتایج دیگر این تحقیق است.