پیش دستی در دفاع مشروع در حقوق کیفری ایران و بین الملل

دفاع، بصورت غریزی و ذاتی در انسان وجود دارد و میل به بقای حیات و حفظ تمامیت جسمانی نخستین عامل محرک قوای دفاعی در انسان میباشد و برهمین اساس و باتوجه به هدف عنوان شده رشته حقوق که تنظیم کننده روابط و تعاملات میان انسانهاست، برای حمایت از غرایز دفاعی افراد دفاع مشروع بعنوان یکی از علل موجهه جرم شناخته شده است. اگرچه در پذیرش دفاع مشروع به عنوان یکی از علل موجهه جرم در نظامهای حقوقی متفاوت بحث و اختلافی نیست. لکن، امروزه در خصوص جلوهای جدید از دفاع مشروع تحت عنوان دفاع پیش دستانه ابهامات و اختلاف نظرهای فراوانی مطرح شده است. بحث راجع به پیش دستی در دفاع مشروع امروزه باتوجه به مداخلات نظامی که به حضور قوای نظامی برخی کشورها در قلمرو دولتهای دیگر منجر میشود ضرورت و اهمیت بیشتری پیدا میکند که از نمونه های آن میتوان به حضور نظامیان آمریکا در خاورمیانه و همچنین حضور نظامی ایران در سوریه اشاره کرد. از آنجا که این حضور نه به قصد اشغال کشور میزبان بلکه بعنوان کمک و مساعدت صورت میگیرد تحت عنوان جرائم جنگی و تجاوز قرار نمیگیرد و شاید بتوان از دید حقوق کیفری بین الملل و مقوله دفاع مشروع به آن پرداخت. اگرچه امروزه قائل شدن به حق دفاع از وطن در مواردی که یک کشور با تجاوز و هجوم بیگانگان مواجه شود امری است بدیهی. لکن، بررسی اینکه میتوان به صرف تهدید و مرحله پیش از وقوع تجاوز برای مخاطب تهدید حقی در دفاع پیش دستانه قائل شد نیاز به بررسی و تعمقی ویژه دارد. در نوشتار حاضر به روش کتابخانه ای مشروعیت یا عدم مشروعیت پیش دستی در دفاع مشروع و همچنین شکل و شمایل ملی و فراملی آن از قبیل حضور نظامی کشورها در خارج از قلمرو سرزمینی آنها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.