چندمعنایی و روند دستوری شدگی حرف اضافه «با» بر اساس تحلیل مولفه ای معنی
محل انتشار: دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره: 10، شماره: 6
سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 182
فایل این مقاله در 33 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_LRR-10-6_011
تاریخ نمایه سازی: 18 مهر 1400
چکیده مقاله:
پژوهش حاضر پژوهشی بنیادی در حوزه معنیشناسی، در چارچوب تحلیل مولفهای معنی، با رویکردی درزمانی است. صورتهای واژگانی و نقشهای معنایی «با» از منابع تاریخی و کتابهای دستور زبان فارسی و نیز فرهنگ هشتجلدی سخن استخراج و تحلیل شدهاند. در این پژوهش معانی «با»، روابط این معانی با یکدیگر، مولفه معنایی اصلی و روند دستوریشدگی آن بررسی میشود. مسئله دیگر، توجیه روند دستوریشدگی «با» با استناد به چندمعنایی آن است. حرف اضافه «با» بازمانده *upāka- دوره باستان است. upāka- در سنسکریت به معنی «مجاور و نزدیک» بوده است و مولفه معنایی «همراهی» را در بر داشته است. در فارسی میانه به abāg بدل شده که هم کارکرد حرف اضافه را داشته و هم با افزوده شدن پسوند، اسم abāgīh به معنی «همراهی» و فعل abāgēn-/abāgēnīd «همراهی کردن و همراه کردن» ساخته شده است. در این مقاله، چندمعنایی «با» با توجه به معنی اصلی آن و با تکیه بر الگوی انتقال مفهومی بررسی شده است. پرسشهایی که نگارندگان در پی پاسخ به آنها بودهاند عبارتاند از: معنی و کارکرد اولیه «با» چه بوده است و روند دستوریشدگی آن چگونه و در چند مرحله طی شده است؟ کدام معانی این واژه برگرفته از معنی اولیه آن هستند؟ کدام مولفه معنایی معانی گوناگون «با» را به هم پیوند میدهد و سبب ارتباط این معانی با هم شده است؟ بررسیها نشان دادند این حرف اضافه در تحولات زبان فارسی، دو مرحله دستوریشدگی را طی کرده است: نخست اسم به حرف اضافه بدل شده و بر همراهی دلالت کرده و سپس در مرحله بعد کارکردهای دیگری یافته و نقشهای معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را رمزگذاری کرده است. نگارندگان در مجموع، شانزده نقش معنایی برای حرف اضافه «با» شناسایی کردند و نقشهای معنایی را در دو گروه قرار دادهاند: گروه نخست، نقشهایی که حاصل گسترش معنای اولیه آن، یعنی همراهیاند و مفهومسازی «شخص» را در سطح نخست استعارههای مقولهای هاینه نشان میدهند. گروه دوم معانی حاصل دستوریشدگی ثانویه «با» هستند و مفهومسازی «شیء» و «فعالیت/ فرایند» را در استعارههای مقولهای نشان میدهند.
کلیدواژه ها:
Keywords: Polysemy ، Grammaticalization ، The preposition “ba” and Persian Language ، واژه های کلیدی: چندمعنایی ، دستوری شدگی ، حرف اضافه «با» و زبان فارسی.
نویسندگان
سپیده عبدالکریمی
assistant professor of linguistics at shahid beheshti university
احسان چنگیزی
Department of Linguistics, Allame Tabataba’i University, Tehran, Iran
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :