تحول سازوکار آتشفشانی در بخش میانی کمان ماگمایی ارومیه-دختر

در این پژوهش پایگاه ژئوشیمی زمین مرجع متشکل از ۹۹ آنالیز شیمیایی در طول حدود ۲۰۰ کیلومتر از بخش میانی کمان ماگمایی ارومیه- دختر (از شمال تا شرق اصفهان) مورد کنکاش قرار گرفت. این محدوده بین طول­ های جغرافیایی ´۱۵°۵۱ و ´۵۷°۵۲ شرقی و عرض­ های جغرافیایی ´۳۵°۳۲ و ´۴۷°۳۳ شمالی واقع شده ­است. این پایگاه داده از بین داده های ژئوشیمیایی سنگ کل منتشر شده در پهنه مورد بررسی که دو شرط مهم را داشته­ اند، انتخاب شدند. اول اینکه داده ­ها دارای مختصات جغرافیایی صحیح و یا نقشه مختصات­ دار باشند، دوم اینکه آنالیزها توانایی تفکیک سری­ های ماگمایی و تشخیص آداکیت ­ها را داشته­ باشند (عناصر کمیاب Y، Yb، Lu، Sr با دقت مناسب گزارش شده­ اند). این آنالیزها در سه دسته سنی ائوسن، الیگوسن- پلیوسن و پلیو-کواترنر قرار می­ گیرند. یک نمودار جریانی برای شناسایی سری ماگمایی نمونه ­ها طراحی شد و کلیه داده­ ها به صورت نظام­ مند بر مبنای آن مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می­ دهد که ماهیت ماگماتیسم فاز اول اغلب کالک آلکالن، فاز دوم معمولا شوشونیتی و فاز سوم اغلب آداکیتی بوده­ است. با استفاده از نمودارهای تعیین درصد ذوب بخشی سنگ­های ماگمایی مشخص­شد که نمونه ­های کالک آلکالن از ذوب بخشی حدود ۱۵ درصد گوه گوشته­ ای اسپینل-گارنت لرزولیت به دست آمده اند. برآورد می ­شود که نمونه­ های شوشونیتی از ذوب بخشی حدود ۳ درصد گوه گوشته ­ای با ترکیب اسپینل- گارنت لرزولیت حاصل شده­ اند. آداکیت­ ها حاصل ذوب پوسته اقیانوسی فرورانده شده هستند و بر اساس درصد ذوب بخشی منشا به دو دسته قابل تفکیک ­اند. دسته اول، نمونه ­های منطقه کجان و کهنگ که از ذوب بخشی حدود ۱۰ درصد گارنت آمفیبولیت حاصل شده ­اند و دسته دوم، نمونه­ های منطقه جوشقان- قهرود که نزدیکی بیشتری با سنگ منشا هورنبلند اکلوژیت دارند، ذوب بخشی حدود ۶ درصد نشان می ­دهند. البته باید توجه داشت این تفاسیر برمبنای داده های موجود است و در آینده با در دست داشتن داده های صحیح مختصات دار بیشتر، این پایگاه داده می تواند کامل ­تر شده و ارزیابی دقیق­ تری از تحولات ژئوشیمی سنگ ­های آتشفشانی منطقه ارائه نماید.