تعیین آستانه تحمل به شوری لاین های امیدبخش گندم تحت شرایط گلخانه و مزرعه

این پژوهش به­منظور مقایسه تحمل به شوری لاین­های امیدبخش گندم طی سال­های ۹۶-۱۳۹۴ انجام شد. آزمایش گلخانه­ای در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و آزمایش مزرعه­ای در مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد انجام شد. تیمارها در آزمایش گلخانه­ای شامل شوری آب آبیاری در دو سطح (۲ و ۱۴ دسی­زیمنس بر متر) و پنج ژنوتیپ گندم (MS-۸۹-۱۲، MS-۸۹-۱۳، MS-۹۰-۱۳، MS-۹۰-۱۵ و نارین به­عنوان شاهد) و در آزمایش مزرعه ای شامل شوری آب آبیاری در پنج سطح (۲، ۵، ۸، ۱۱و ۱۴ دسی­زیمنس بر متر) و همان پنج ژنوتیپ گندم بودند. نتایج آزمایش گلخانه ای نشان داد که تنش شوری ۱۴ دسی­زیمنس بر متر موجب کاهش ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن تر و خشک شاخساره و طول و وزن خشک ریشه در همه ژنوتیپ­ها و افزایش شاخص کلروفیل فقط در لاین MS-۸۹-۱۲ شد. رقم نارین و سپس لاین­های MS-۹۰-۱۵ و MS-۹۰-۱۳ با کم­ترین درصد کاهش صفات در اثر تنش شوری، به­عنوان متحمل­ترین ژنوتیپ ها تعیین شدند. نتایج آزمایش مزرعه­ای نیز نشان داد که تنش شوری، بسته به شدت آن، با کاهش معنی­دار ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلک بارور در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه همراه بود و از این­رو کاهش قابل­توجه عملکرد دانه و زیست­توده را به­همراه داشت. تحت تیمار شاهد (شوری دو دسی­زیمنس بر متر)، بیش­ترین و کم­ترین عملکرد دانه به­ترتیب از ژنوتیپ­های MS-۹۰-۱۳ (۹۱/۶ تن در هکتار) و نارین (۸۱/۵ تن در هکتار) و تحت شرایط شوری ۱۴ دسی­زیمنس بر متر، بیش­ترین و کم­ترین عملکرد به­ترتیب از ژنوتیپ­های نارین (۲۳/۳ تن در هکتار) و MS-۹۰-۱۵ (۵۱/۱ تن در هکتار) به­دست آمد. آستانه تحمل به شوری نیز برای ژنوتیپ­های MS-۸۹-۱۳، MS-۹۰-۱۳، MS-۹۰-۱۵، نارین و MS-۸۹-۱۲ به­ترتیب برابر با ۴۱/۷، ۳۰/۶، ۹۲/۴، ۸۴/۴ و ۲۰/۴ دسی­زیمنس بر متر برآورد شد. نتایج نشان داد که در شوری های کم­تر از هشت دسی­زیمنس بر متر، لاین MS-۸۹-۱۳ دارای تحمل بالایی به شوری بود، ولی در شوری­های بالاتر، مشابه با آزمایش گلخانه­ای، رقم نارین و لاین MS-۹۰-۱۳ تحمل بیش­تری داشتند. با توجه به یکسان بودن تقریبی نتایج گلخانه­ای و مزرعه­ای، لاین MS-۹۰-۱۳ برای شرایط شوری کم و رقم نارین و لاین MS-۹۰-۱۵ برای شرایط شوری بالا مناسب و با رعایت ملاحظات قابل توصیه هستند.