دولت قاجاری در کشمکش با سیاست توسعه طلبانه عثمانی بر سر مالکیت خرمشهر و جزایر ایرانی جنوب غرب خوزستان
محل انتشار: دوفصلنامه تاریخ ایران، دوره: 14، شماره: 1
سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 170
فایل این مقاله در 32 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_IRHJ-14-1_011
تاریخ نمایه سازی: 3 آبان 1400
چکیده مقاله:
در اسناد و مدارک تاریخی دوره قاجار و پارهای از پژوهشهای جدید اخبار جستهگریختهای درباره اقدامات تجاوزکارانه دولت عثمانی در بندر خرمشهر و جزایر ایرانی جنوب غرب خوزستان وجود دارد. با این حال، درباره عوامل و چگونگی این مسئله روایت بههمپیوسته و منسجمی بیان نشده است. این مقاله با رویکردی تاریخی و با توصیف و تحلیل منابع و اسناد دوره قاجار، در قالب روایت «سیاست توسعهطلبی استراتژیک» عثمانی، در پی توضیح این مسئله برآمده است. یافتههای این پژوهش به شرح زیر است: نخست، موقعیت سوقالجیشی خرمشهر و جزایر این منطقه امکان تسلط و نفوذ بر بصره، بینالنهرین و مسیرهای تجاری و نظامی منتهی به آبراهه مهم خلیجفارس را برای رقیبان عثمانی فراهم میساخت. از این رو، این مسئله برای این دولت حساسیتبرانگیز و تهدیدآمیز بود. دوم، تسلط احتمالی بر منطقه زرخیز خرمشهر و آبادان میتوانست ثروت قابل توجهی را از محل فروش محصولات کشاورزی و نیز درآمدهای مالیاتی نصیب دولت عثمانی و پاشای بغداد کند. سوم، درهمتنیدگی جغرافیای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ناحیه خرمشهر با حوزه بصره و بغداد، حساسیتهای امنیتی و اهمیت اقتصادی این ناحیه مهم را برای دولت عثمانی افزون کرده بود. بنابراین، دولت عثمانی، براساس سیاستی توسعهطلبانه، با استفاده از عهدنامههای ناشفاف و عدم تعیین قطعی مرزهای فیمابین، تغییراتی که اروندرود در مرزها ایجاد میکرد و جغرافیای درهمتنیده سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این نواحی با منطقه بینالنهرین، در این مناطق مکرر به اقدامات اشغالگرانه دست زد و در جریان مذاکرات با دولت قاجاری نیز بر دعاوی تمامیتخواهانه خود اصرار ورزید. با این همه، به دلیل سیاستورزی صحیح دیپلماتهای دولت قاجاری در رسیدن به اهداف خویش ناکام ماند.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
علی قاسمی
استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز
ایرج ورفی نژاد
استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :