شواهد ژئومورفولوژیک تغییرات سطح اساس دریای خزر طی کواترنری پسین در محدوده‎ی رودخانه‎ی گرگان‎رود

چکیده جنوب‎شرقی دریای خزر، یکی از مناسب‎ترین مکان‎ها برای مطالعه‎ی شواهد ژئومورفولوژیک ناشی از تغییرات سطح اساس دریای خزر است. نتایج حاصل از بررسی تصاویر ماهواره‎ای، وجود چهار تراس دریایی را نشان می‎دهد که در سطوح ارتفاعی ۲۱-متر، ۲۳- متر ، ۲۴ - متر و ۲۶- متر ، به ‎ترتیب با سن‎های ۲۴ ± ۶۵۳، ۲۴ ± ۹۴۰، ۲۳ ± ۴۷۸ و ۳۲ سال پیش تشکیل شده‎اند. مطالعه‎ی داده‎های رسوب‎شناسی و فسیل‎شناسی در دو مقطع کوره‎سو و گمیش‎تپه، به‎ترتیب با تراز آب ۲۳- متر و ۲۴- متر نشان میدهد که پیش از ۲۴ ±۹۴۰ و ۲۴ ± ۶۵۳ سال پیش، افزایش تراز آب، سبب رشد سدهای ماسه‎ای در منطقه‎ی مورد مطالعه شده است و با توجه به شیب کم منطقه، در پشت آن لاگون بازی شکل گرفته است، اما در اثر پایین‎رفتن سطح آب دریا، لاگون موجود در پسکرانه‎ی سد ماسه‎ای خشک شده است. همچنین رودخانه‎ی گرگان‎رود در طول کواترنری پسین، تغییراتی مانند تغییر مکان مصب، تغییر رژیم رسوب‎گذاری و تغییر شکل دلتا داشته است. در سده‎های اخیر نیز، شواهد مختلفی از تغییر سطح اساس دریای خزر در منطقه برجای مانده است. از بررسی تصاویر ماهواره‎ای لندست مشخص شد که دلتای گرگان‎رود از سال ۱۹۷۵ تا سال ۲۰۰۵ نزدیک به یک کیلومتر به سمت دریا پیشروی داشته است. همچنین وسعت خلیج گرگان در سال ۱۹۷۵، حدود ۳۳۰ کیلومترمربع و با بالاآمدن سطح آب دریا در سال ۲۰۰۶ به ۴۵۸ کیلومتر مربع افزایش یافته است. کلید واژه ها : دریای خزر ، شواهد ژئومورفولوژیک ، تغییرات سطح اساس ، کواترنری ، گرگان‎رود .