بازشناسی انواع نقشه ماهی درهم در قالی فراهان

  محمد افروغ[۱] چکیده نقشه ی ماهی­درهم، یکی از دیرینه­ترین طرح­های قالی ایران است که در اکثر مکاتب و کانون­های قالی­بافی ایران از گذشته، بافته و عرضه شده ­است. فراهان یکی از این کانون­ها است که از اواسط دوران قاجار توسط تجار تبریزی با قالی­های محلی و سپس کلاسیک خود همچون قالی ساروق به جهان معرفی شد. طرح و نقشه ی ماهی­درهم و در اصطلاح محلی هراتی، یکی از مهم­ترین و برجسته­ترین نقشه­های منطقه ی فراهان است که در گذشته، در انواع فرم­ها و ساختارهای متنوع و گونه­گون بافته و عرضه می­شد. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن معرفی نمونه­هایی از نقشه ی ماهی­درهم از مناطق مختلف ایران و جهان، انواع فرم­های ماهی­درهم در قالی فراهان مورد تحلیل و توصیف قرارگیرد. وجود یازده فرم در نقشه ی ماهی فراهان، از مهم­ترین یافته­های این تحقیق است که عبارت است از: ماهی زنبوری، فندقی، آدابی، حیدرزاده، سگ ماهی، مرغ و ماهی، ماهی مشایخی، ماهی لچک و ترنج، ماهی ترنج در ترنج، ماهی سرتاسری (یک­سره) و ماهی کف­ساده. این تحقیق از نوع بنیادین و روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. شیوه ی گردآوری داده­ها کتابخانه­ای و بیشتر میدانی است.   واژه های کلیدی: فراهان، قالی، طرح و نقشه، ماهی   [۱]. استادیار دانشگاه اراک، دانشکده هنر، گروه آموزشی فرش، (m-afrough@araku.ac.ir) تاریخ دریافت: ۰۱/۰۶/۱۳۹۹ تاریخ تایید: ۰۴/۰۳/۱۴۰۰