پژوهشی در بنیان های اساطیری و تاریخی کیانیان با توجه با شاهنامه فردوسی

در عصر حاضر که عصر حاکمیت تاریخ و تاریخ­ گرایی است، موضوع تشخیص زمان­ ها و بنیان­ های تاریخی و اساطیری از دغدغه­ های پژوهش است؛ خاصه در مطالعات ایرانی تعیین مرز میان اسطوره و تاریخ در حماسه ملی از دشواری­ های تحقیق به شمار می­ رود. نخستین بار برتلس از سه بخش متمایز شاهنامه با عنوان­ های: اسطوره­ ای، تاریخی و پهلوانی سخن گفت؛ براساس این نظر، دوره حکومت پیشدادیان اساطیری است اما درباره دوره حکومت کیانیان پژوهشگران اتفاق نظر ندارند. وجود عناصر اساطیری در داستان­ های مربوط به سلسله کیانیان این پرسش را مطرح می­ کند که شاهان کیانی شخصیت­ های تاریخی دارند یا متعلق به اسطوره­ اند. در پاسخ به این پرسش پژوهشگرانی چون ویندشمان، اشپیگل، دارمستتر، لومل، ویکندر و دو مزیل با دید اسطوره­ گرایی بر این عقیده ­اند که کیانیان یا برخی از شاهان این سلسله به اسطوره تعلق دارند. وجود عناصر شگفت در داستان کیکاووس و کیخسرو بن­مایه این تفکر است. گروه دیگر از پژوهندگان تاریخ­گرا، چون هنینگ، مری بویس و کریستن ­سن کیانیان را پادشاهان ایران خاوری می ­دانند که در دوره ای تاریخی پیش از هخامنشیان حکومت کرده­اند. ظهور و حضور زرتشت در دوره گشتاسب بن­ مایه این عقیده است. در جستار پیش رو به روش توصیفی- تحلیلی، آراء و استدلال­ ها و شواهد این دو گروه پژوهندگان نقد و بررسی شده است نتایج این بررسی نشان می­ دهد نظریه تاریخ ­گرایان مستندتر و به واقعیت نزدیک­ تر است.