بررسی عوامل موثر بر بالاآمدگی سطح آب زیرزمینی در شهر مشهد

یکی از منابع اصلی تامین آب شرب شهر مشهد، از سال ???? تاکنون، سد دوستی بوده است که طبق آخرین آمار، بیش از ??? میلیون مترمکعب آب را از خارج حوزه آبریز به این شهر انتقال داده است. با ورود این آب، برخی از چاه های شرب واقع در محدوده ی شهر از مدار بهره برداری خارج شده اند؛ از طرفی توسعه ی زیرساخت ها ازجمله شبکه ی جمع آوری فاضلاب شهری همگام با توسعه ی شهری صورت نگرفته است. به این ترتیب در برخی نقاط شهر، سطح آب زیرزمینی بالا آمده که این امر مشکلاتی را در پی داشته است. در تحقیق حاضر، تاثیر عوامل اصلی احتمالی در بالاآمدگی سطح آب زیرزمینی این شهر، طی سال های اخیر مورد مطالعه قرار گرفته است. برای تعیین میزان و نحوه ی ارتباط نوسانات سطح ایستابی با عوامل موثر بر آن، از روش های تحلیل همبستگی سری های زمانی در قلمروهای زمان و فرکانس استفاده شده است. در قلمروی زمان، ضریب همبستگی و زمان تاخیر بین تغییرات تراز آب زیرزمینی با سری های زمانی بارندگی، تبخیر، حجم منابع مختلف تامین آب شرب شهر، توسعه ی شبکه فاضلاب، پساب انتقالی به تصفیه خانه ها، با استفاده از تابع همبستگی متقابل محاسبه گردیده و نمودارهای همبستگی نگار ترسیم شده است. در قلمروی فرکانس نیز، توابع چگالی طیفی، دامنه طیف متقابل، کوهرنسی و فاز برای سری های زمانی فوق، محاسبه گردیده است طبق محاسبات انجام شده در قلمروی زمان، میزان میانگین ضریب همبستگی و زمان تاخیر بین تغییرات تراز آب زیرزمینی با عامل بارش به ترتیب برابر با ???/? و ? ماه، با عامل تبخیر، برابر با ???/? و ? ماه، با عامل حجم آب انتقالی از خارج حوزه آبریز (عمدتا سد دوستی) برابر با ??/? و ? تا ? ماه، با عامل حجم آب استخراجی از آبخوان (چاه های شرب) برابر با ??/?- و ? تا ? ماه، با عامل گسترش سالانه شبکه فاضلاب در مناطق با پوشش شبکه برابر با ??/?- و ? تا ? ماه و در مناطق فاقد پوشش شبکه ??/? و ? تا ? ماه، با عامل حجم پساب جمع آوری شده در مناطق با پوشش شبکه ??/?- و ? تا ? ماه و در مناطق فاقد پوشش شبکه برابر با ??/? و ? تا ? ماه می باشد. محاسبات در قلمروی فرکانس نیز نتایج فوق را تایید می کند. همچنین تاثیر خارج نمودن خاک از طریق حفر تونل خط ? قطار شهری و گودبرداری مجتمع ها و هتل های دارای بیش از ? طبقه منفی، به خصوص در محدوده ی مرکزی شهر بر جریان طبیعی آب زیرزمینی و خصوصیات فیزیکی خاک این محدوده، بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که این مسئله، باعث کاهش ظرفیت نگهداری آب توسط خاک شده و افزایش سطح آب زیرزمینی به مقدار متوسط ??/? متر را در پی داشته است.