اظهارنظر کارشناسی درباره: «طرح تشکیل استان کرمان جنوبی»

طبق ماده واحده طرح حاضر، «استان کرمان جنوبی متشکل از شهرستانهای جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار، قلعهگنج، منوجان و فاریاب تشکیل میشود». در این زمینه نکات ذیل قابل تامل است: ۱. به لحاظ حقوقی و قانونی، گذشته از مغایرت طرح حاضر با اصل هفتاد و پنجم (۷۵) قانون اساسی و بند «۱۰» اصل سوم (۳) قانون اساسی، محدوده پیشنهادی برای تشکیل استان کرمان جنوبی، براساس تبصره «۱» ماده (۹) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری (مصوب ۱۵/۰۴/۱۳۶۲)، از حداقل شرایط قانونی (یک میلیون نفر جمعیت برای هر استان) برخوردار نیست. همچنین طرح حاضر مغایر بند «الف» ماده (۲۸) قانون برنامه ششم توسعه است که طبق آن حجم، اندازه و ساختار مجموع دستگاههای اجرایی در طول اجرای قانون برنامه، باید حداقل به میزان ۱۵ درصد نسبت به وضع موجود کاهش یابد. ۲. ازآنجاکه ایجاد استان جدید ضرورتا سبب گسترش تشکیلات دولت و اندازه آن خواهد شد، از منظر سیاست های کلی نظام، طرح حاضر مغایر بند «۱۶» سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که بر «صرفه جویی در هزینه های عمومی کشور با تاکید بر تحول اساسی در ساختارها، منطقی سازی اندازه دولت و حذف دستگاه های موازی و غیرضروری و هزینه های زائد» تاکید دارد و نیز بند «۱۰» سیاستهای کلی نظام اداری است که بر «چابکسازی، متناسبسازی و منطقی ساختن تشکیلات نظام اداری» تاکید دارد. ۳. بررسی تجربیات سایر کشورها در زمینه تغییر و اصلاح تقسیمات کشوری حاکی از این است که روند جهانی غالب گرایش به سمت «وسیعتر کردن و تجمیع استانها و کاهش سطوح و واحدهای تقسیمات کشوری» است. ۴. تصویب طرح حاضر پیامدهای منفی برای دولت دربردارد. ایجاد استان جدید به معنای بار مالی فزاینده بر دوش دولت است که بهویژه در شرایط کنونی اقتصادی کشور که دولت با تهدیدهای ناشی از مسائلی همچون تحریم ها، کاهش ارزش پول ملی، تورم، پیامدهای اقتصادی بحران کووید ۱۹ و ... مواجه است، بهلحاظ کارشناسی قابل توجیه نیست. شایان ذکر است که طبق برآوردهای سازمان اداری و استخدامی کشور و نیز برآورد سازمان برنامه و بودجه، با توجه به هزینههای فعلی مربوط به پرداختهای پرسنلی و بدون لحاظ کردن نهادهای نظامی، انتظامی، اطلاعاتی و دادگستریهای استانی و نیز بدون درنظر گرفتن بودجه مورد نیاز برای ایجاد یا تکمیل مستحدثات و تجهیزات اداری و ... ، بار مالی برای پرداخت هزینههای پرسنلی ناشی از اضافه شدن یک استان جدید، حدود ۸۱۰ میلیارد تومان برای «یک سال» خواهد بود. گذشته از بار مالی، تنش های احتمالی فرایند تفکیک استان کرمان و مطالبهسازی برای تفکیک سایر استانها برای تفکیک از دیگر پیامدهای منفی تصویب طرح حاضر است. شایان ذکر است که در حال حاضر حداقل ۲۶ مورد پیشنهاد برای ایجاد استان جدید در وزارت کشور موجود است. ۵. دلایل توجیهی ارائه شده در مقدمه طرح از وزن کافی برخوردار نیست و با استناد به آنها میتوان تقسیم سایر استانها را نیز در کشور توجیه کرد: مسائلی مانند تمرکز امور در مرکز استان، صرف هزینه برای مراجعه به مرکز استان برای پیگیری امورات و پیامدهای آن، توسعه نامتوازن ناحیهای، مسافت میان شهرستانها بهویژه مسافت میان شهرستانها با مرکز استان و ... مختص استان کرمان نیست، بلکه مسئله ای همهگیر در کشور است که به وی‍ژه مبتلابه استانهای وسیع است. راهکار اساسی برای رفع معضلهای فوقالذکر، نه ایجاد استان جدید، بلکه «تمرکززدایی و تفویض اختیارات اداری مالی» به سطوح و واحدهای زیرین تقسیمات کشوری در مجرای قانون (ازجمله جزء «۴» ذیل بند «الف» ماده (۲۶) قانون برنامه ششم توسعه) و به ویژه تفویض اختیارات استانداریها به فرمانداریها و نیز توزیع متوازن بودجه، امکانات، زیرساختها و ... در شهرستانهای کشور، مطابق اصل چهل وهشتم (۴۸) و بندهای «۹» و «۱۲» اصل سوم (۳) قانون اساسی، به گونه ای است که رافع مسائل و مشکلات همه شهرستان ها در همه استان ها باشد و احساس نیاز و مطالبات پیدرپی برای ایجاد تغییرات در نظام تقسیماتی را در کل کشور کاهش دهد. ۶. از منظر شاخصهای آمایش سرزمین، تقسیم استان کرمان با چالشهای متعدد ازجمله متوازن نبودن پراکندگی واحدهای تولیدی و زیرساختهای صنعتی در سطح استان؛ و چالشهای منتج از ضعف در منابع آب پایدار مواجه است. با عنایت به موارد فوق تشکیل استان کرمان جنوبی به لحاظ قانونی و کارشناسی قابل توجیه نیست، ازاین رو تصویب کلیات طرح حاضر توصیه نمی شود. شایسته است، بحث تغییر و اصلاح تقسیمات کشوری، به صورت کلان و با هدف ایجاد یک سیستم جامع تقسیمات کشوری برای کل کشور مورد توجه و بررسی قرار گیرد.