مجموعه مطالعات منطقه ای و آمایش سرزمین در ایران (۷): واکاوی سند آمایش استان گلستان از منظر اقتصادی

امروزه ضرورت توجه به توسعه منطقه ای در کنار سایر ابعاد توسعه بر کسی پوشیده نیست. آمایش سرزمین به عنوان مجموعه ای از دانش های جدید شامل رشته های مختلف علوم انسانی (جامعه شناسی، جمعیت شناسی، اقتصاد، مدیریت، برنامه ریزی اجتماعی و ...)، مهندسی (معماری و شهرسازی، راه و ساختمان، کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست) و جغرافیا سعی دارد؛ جمعیت، فعالیت های اقتصادی و مناطق مختلف یک کشور را به سمت توسعه متوازن هدایت کند. در این ارتباط، توجه به مسائل منطقه ای و آمایش سرزمین، از مهم ترین اهداف تمامی برنامه های توسعه کشور از دیرباز تاکنون بوده است؛ اما با گذشت ۷ دهه از تدوین اولین برنامه عمرانی، تاکنون دستاورد قابل اتکایی در زمینه تحقق برنامه ریزی مشارکتی (مبتنی بر برنامه های توسعه منطقه ای) و کاهش نابرابری های بین استانی و درون استانی حاصل نشده است. از آنجا که در جزء «۱» بند «الف» ماده (۲۶) قانون برنامه ششم توسعه نیز بر لزوم تدوین اسناد آمایش ملی و استانی طی سال اول اجرای قانون برنامه توسط دولت تاکید شده است، مجلس شورای اسلامی ارزیابی عملکرد دولت در این ارتباط را در اولویت های نظارتی خود قرار داده است. در این راستا مرکز پژوهش های مجلس به عنوان بازوی پژوهشی مجلس شورای اسلامی، اقدام به بررسی گزارش عملکرد دولت در زمینه تدوین اسناد ملی و استانی آمایش سرزمین نموده است . در این زمینه، اگرچه سند آمایش ملی هنوز تدوین نشده است، اما سازمان برنامه و بودجه کشور طی نامه ای، آخرین اسناد آمایش استان ها را در قالب ۳۱ حلقه لوح فشرده، به مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ارائه کرد. بدین ترتیب، با عنایت به اسناد ارائه شده و به منظور ارائه تصویری واقع نمایانه از رویکردهای دولت نسبت به آمایش سرزمین، بررسی محتوایی اسناد آمایش استان های کشور، در دستور کار مرکز پژوهش ها قرار گرفته است. گزارش حاضر با هدف واکاوی آخرین سند آمایش استان گلستان تدوین شده است. اگرچه نمی توان انتظار داشت با وجود اینکه برنامه آمایش ملی هنوز به سرانجام نرسیده است، استان ها بتوانند به صورت انفرادی برنامه آمایش مناسبی تدوین کرده و به آن عمل نمایند، با این حال به روزترین سند آمایش در دسترس برای استان ها، اسناد آمایش مذکور است. سند آمایش استان گلستان در ۳۸ جلد و ۶۰۴۳ صفحه تهیه شده است. عمده گزارش های این سند در سال ۱۳۹۲ تدوین شده، اما بخش ساختار سکونتگاهی در سال ۱۳۹۳، بخش اهداف و چشم انداز و تحلیل روند عوامل شکل دهنده در سال ۱۳۹۴، بخش شناسایی پیشران های توسعه و سنتز نهایی سند نیز در سال ۱۳۹۵ تدوین شده است.