صنعت تولید سفال زرین فام در ناحیه کرمان؛ گونه شناسی و آنالیز عنصری سفال های زرین فام نمایشگاه و بانک سفال ارگ بم
محل انتشار: دوفصلنامه پژوهه باستان سنجی، دوره: 7، شماره: 1
سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 356
فایل این مقاله در 24 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
این مقاله در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JRA-7-1_004
تاریخ نمایه سازی: 20 آذر 1400
چکیده مقاله:
سفال زرین فام از جمله مواد فرهنگی فاخر دوران اسلامی بوده و تولید آن در ایران به دلیل پیچیدگی فناوری، در انحصار مراکز محدودی قرار داشته است. اما در بررسی ها و کاوش های باستان شناسی، توزیع این گونه سفال در محوطه های زیادی گزارش شده است. در مطالعات مستمر باستان شناختی و حفاظتی ارگ بم نیز قطعاتی از سفال زرین فام کشف شده است که اکنون در بانک سفال و نمایشگاه ارگ بم نگهداری می شود. مطالعه این نمونه ها، تنوع و توزیع سفال زرین فام در ناحیه کرمان را روشن می سازد. هدف از مقاله حاضر، طبقه بندی زرین فام های بانک سفال و نمایشگاه ارگ بم به منظور منشایابی بر پایه نتایج آزمایشگاهی و تبیین ویژگی های تولیدات محلی و وارداتی است. پرسشهای مطرح در این پژوهش، این است که سفال های زرین فام بانک سفال و نمایشگاه ارگ بم بر اساس ویژگی های ظاهری به چه گروه هایی تقسیم می شوند؟ منشا و مرکز تولید این سفال ها بر اساس نتایج آزمایشگاهی کجا است؟ سنت های بومی و محلی تولید سفال زرین فام کرمان چیست؟ برای پاسخ به این پرسش ها، ابتدا طبقه بندی و گونه شناسی سفال ها صورت گرفته، سپس ۱۰ نمونه از آنها بر پایه معیارهای سبک نقوش، تنوع رنگ لایه زرین فام و لعاب زمینه و نوع خمیره، برای آنالیز عنصری بدنه اصلی، لعاب زمینه و لایه زرین فام با استفاده از روش میکروپیکسی انتخاب شده است. در گام بعد، بر اساس نتایج یافته های میدانی، اسنادی و آزمایشگاهی، مطالعه تحلیلی نمونه ها به انجام رسیده است. نتایج آنالیز عنصری بدنه و لعاب زمینه نشان میدهد که با توجه به مقادیر عناصر مختلف در نمونه های آزمایش شده، این نمونه ها منشا محلی یا منطقه ای دارند و مواد اولیه آنها از معادنی در بم، جیرفت یا کرمان تامین شده و در همین ناحیه تولید شده اند. بنابراین، تنوعی که در رنگ، نقش و خمیره این زرین فام ها دیده می شود به دلیل ساخت آنها در چند مرکز در نقاط مختلف ایران نبوده، بلکه به دلیل تولید در دوره های مختلف از صدر اسلام تا سده های متاخر در کارگا های محلی ناحیه کرمان، بم یا جیرفت بوده است.
کلیدواژه ها:
Elemental analysis of pottery ، Micro-PIXE ، Arg-e Bam ، Lustre ware ، Lustre glaze ، آنالیز عنصری سفال ، میکروپیکسی ، ارگ قدیم بم ، سفال زرین فام ، لعاب زرین فام
نویسندگان
ندا کمشکی
Bam world heritage site
سعید امیرحاجلو
Tarbiat Modares University
داود آقاعلی گل
Nuclear Science and Technology Research Institute of Iran
میثم شهسواری
University of Jiroft
لیلا فاضل
Bam world heritage site