بررسی شیوه های تشخیص، درمان و پیشگیری از آبله در آثار حکیمان طب سنتی ایران

سابقه و هدف: آبله، یکی از مهم ترین بیماری های واگیردار است که از زمان های قدیم در بین بیشتر جوامع شیوع داشته و موجب مرگ و میر فراوانی شده است. ویروس آبله از طریق مسافران یا مهاجران که به مناطق پاک قدم می گذاشتند، به اطفال بی دفاع منتقل می شد و بیماری اطفال به شمار می رفت؛ چنان که بیشترین آمار مرگ و میر کودکان در طول تاریخ مربوط به آبله بوده است. ضرورت مبارزه با آبله و درمان آن، از دیرباز در میان پزشکان احساس می شد. اختصاص یافتن قسمتی از متون کهن پزشکی به شرح و تفسیر این بیماری از میزان مرگ و میر این بیماری در میان جوامع مختلف، گویای اهمیت مسئله است. با این وجود تا کنون دستورالعمل جامع و کاملی از شیوه های تشخیص و درمان و پیشگیری از آن ارائه نشده است. لذا هدف از این مطالعه، بررسی منابع طب سنتی ایران درباره سیر بیماری، سبب شناسی، علائم و عوارض، درمان و پیشگیری از آبله است. مواد و روش ها: این تحقیق یک بررسی کتابخانه ای است و حاصل کار بر روی متون معتبر طب سنتی ایران از قرن دوم تا چهاردهم هجری است. که مطالب مربوط به آبله و نحوه تشخیص و درمان و پیشگیری آن استخراج شده است. یافته ها: این بیماری با نام «جدری» در متون طب سنتی ایران اولین بار در قرن سوم هجری توسط ثابت بنقره معرفی شد. ولی اولین توصیف علمی، بالینی و دقیق از آبله در قرن سوم و چهارم هجری توسط رازی در کتاب «الجدری و الحصبه» که از مهم ترین کتاب های پزشکی دوره اسلامی به شمار می رود، ارائه شد و بیشتر پزشکان پس از رازی، در بیان این بیماری به نوعی از رازی تاثیر پذیرفتند. به گونه ای که این بیماری را بر اساس تظاهرات بالینی آن شرح و سبب شناسی کرده و تدابیر و درمان آن را بر اساس سه مرحله کمون، تظاهرات و نقاهت بیان کرده اند. حکیمان طب سنتی ایران برای پیشگیری، انجام واکسیناسیون به دو شکل خوراکی و تلقیح را معرفی کرده اند نتیجه گیری: به نظر می رسد که در منابع طب سنتی ایران رویکرد تشخیصی- درمانی مشخصی نسبت به بیماری های واگیردار از جمله آبله وجود داشته است. به گونه ای که با رفع سبب می توانسته اند تا حد چشمگیری از بروز آن پیشگیری و در صورت بروز، شدت عوارض آن را کم کنند. همچنین در سیر بیماری، اصل درمان آنها مبتنی بر تقویت میزبان (انسان) بوده تا مبارزه با عامل بیماری. با وجود ریشه کنی آبله در زمان فعلی به دلیل مشابهت آن با برخی بیماری های عفونی دیگر از جمله آبله مرغان و همچنین به دلیل اهمیت این ویروس به عنوان یک عامل بیوتروریسم، آشنایی بیشتر با منابع طب سنتی در تشخیص، درمان و پیشگیری از آبله مهم بوده و نیاز به تحقیقات جدید برای محققان، در مقابله با اپیدمی های عفونی فعلی و احتمالی آینده را ایجاد می کند.