ارزیابی صفات زراعی و گیاه شناسی با استفاده از روش های آماری چندمتغیره در ژنوتیپ های سویا (Glycine max L. )

سویا (Glycine max L.) یکی از گیاهان روغنی مهم در دنیا است که سهم عمده ای در تامین روغن و پروتئین خوراکی انسان و دام دارد. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم داخلی سویا در سال ۱۳۹۲ در کرج انجام گردید. بدین منظور زمین آزمایشی با انجام عملیات معمول زراعی آماده و ۳۵۴ ژنوتیپ ها به هفت گروه شامل چهار گروه ۵۱ تائی و سه گروه ۵۰ تائی تقسیم و ژنوتیپ های هر گروه در دو ردیف سه متری با دو تکرار کشت گردید. در طول فصل رشد و زمان برداشت ژنوتیپ ها از نظر خصوصیات زراعی، مرفولوژیکی و فنولوژیکی ارزیابی شدند. تجزیه واریانس براساس طرح آشیانه ای نشان داد که بین گروه های ژنوتیپی از حیث کلیه صفات مورد بررسی و بین ژنوتیپ های داخل گروه از حیث صفات عملکردی، طول دوره پرشدن دانه و تعداد روز تا گلدهی اختلاف منعی دار وجود دارد. بیشترین تنوع تغییرات فنوتیپی برای صفات عادت رشدی (۵۵ %)، عملکرد دانه (۴۰ %)، بدست آمد. دامنه تغییرات صفات عملکرد دانه ۷/۲۵ – ۱/۲ گرم، طول دوره رشد ۱۲۶ – ۸۶ روز ، و وزن صد دانه ۷/۲۴ – ۸/۶ گرم بود. تجزیه کلاستر ژنوتیپ ها را در چهار کلاستر قرار داد که اغلب ژنوتیپ ها در کلاستر ۱ دیررس و رشد نامحدود، در کلاستر ۲ رشد محدود با دوره رشد متوسط، در کلاستر ۳ پرمحصول و زودرس و در کلاستر ۴ اغلب کم ارتفاع و کم محصول، رشد نیمه محدود بودند. الگوی پراکنش ژنوتیپ ها توسط نمودار دو مولفه صفات فنولوژیکی (PC۱) و مولفه عملکردی (PC۲) تطابق خوبی با نتایج تجزیه خوشه ای داشت.