روشنفکر؛ در میانه تنهایی و وابستگی

ادوارد سعید در کتاب نقش روشنفکر «آن گونه اندیشیده که زندگی کرده است». «نقش روشنفکر» بسته بندی نظری از سرگذشت زندگی سعید و نوع موضع گیری های او در قبال مسائل مختلف است؛ در واقع این سعید است که یک بار زندگی را تجربه کرده و مشخصه هایی که در کتاب ذکر شده را تجربه کرده است. اینک این تجربه ها، در سال های پایانی عمر سعید بر زبان رانده شده و بر صفحات کتاب نقش بسته است تا دیگران نیز از آن آگاه شوند و به کار بندند. «سعید آواره شده از فلسطین»، «سعید در تبعید»، «سعید نامحرم برای گروه های قدرت»، «سعید رو در روی نظام قدرت در آمریکا»، «سعید عنوان نماینده ی روشنفکران مهاجر حاشیه ای»، «سعید به عنوان منتقد عرفات و رهبری فلسطینی»، «سعید به عنوان نماینده فلسطینی های سرکوب شده»، «سعید به عنوان مخالف جریان صلح خاورمیانه» و دیگر «سعیدها» هرکدام نمود یکی از رسالت های روشنفکر هستند. روایت سعید از وظایف روشنفکر در جهان پرپیچ و خم و پیچیده ای می دهد که سعید در متن آن زندگی کرده است. ; سعید یک روشنفکر مدرن نیست؛ اغلب او را در نحله پست مدرنیستی جای داده اند. سعید در این کتاب نشان می دهد که حتی در نظریه پردازی اش راجع به روشنفکر نیز «روشنفکرانه» عمل کرده و نخواسته است که در قالب ها و در تقسیم بندی های از پیش ساخته و معین شده باقی بماند. این یکی از بزرگ ترین درس های سعید در مورد نقش روشنفکر است که خود بزرگ ترین و نخستین عامل به آن است؛ چرا که در چارچوب نظری پست مدرنیسم؛ نمی توان سراغی از اخلاق جهانشمول وعام گرفت. در طرح نظری پست مدرن، فی الواقع هیچ فراروایتی وجود ندارد؛ روایت های کلان و از آن جمله روایت های کلان اخلاقی جهانشمول گرا زیر سوال رفته اند. در حالی که سعید یک پست مدرن، خوانده می شود، در بحث از رسالت روشنفکر سعی نمی کند تسلیم مقتضیات پست مدرنیسم شود و همچون فوکو یا لیوتار روشنفکر را متخصصی بداند که در یک رشته یا حوزه تخصصی مشغول به کار و دارای اخلاق حرفه ای است. سعید همچنان بر جهانشمول گرا بودن رسالت روشنفکر تاکید دارد؛ از این منظر روشنفکر باید بر ارزش های عام انسانی برای نوع بشر تاکید کند