خلیج فارس راه اصلی تجارت دریایی بین تمدن سند و بین النهرین در هزاره سوم پ.م

در طی چند دهه گذشته چشم اندازهای روشنی از ارتباط بین تمدن هند و بین النهرین به دست آمده است (Kohl, ۱۹۷۷: ۱۱۱-۱۲۷; Lamberg-Karlovsky, ۱۹۷۷: ۳۳-۳۴; Tosi, ۱۹۸۳: ۵۷-۷۸; Piperno, ۱۹۸۳: ۳۱۹-۳۲۵; Pracchia;Tosi and Vidale,۱۹۸۵ :۲۰۷-۲۴۸; Chakrabarti, ۱۹۹۰; During Caspers, ۱۹۹۴: ۸۳-۱۰۶; Jansen, ۲۰۰۲: ۱۰۵-۱۲۹; Possehl, ۲۰۰۲: ۳۲۵-۳۴۲ ) تحقیقات باستان شناسی، تعدادی از مسیرهای تجاری، ازجمله راه های دریایی و خشکی را نشان می دهد که تمدن هند را به منطقه بین النهرین از طریق ایران، به ویژه خلیج فارس و جنوب شرقی ایران مرتبط می کرد. اگرچه مسیرهای زمینی مهم ترین شبکه ارتباطی در نیمه اول هزاره سوم پیش از میلاد بود (Tosi,۱۹۸۳:۵۷)، اما به نظر می رسد که در نیمه ی دوم هزاره سوم پ.م مسیرهای تجارت دریایی جایگرین مسیرهای زمینی شد و این جایگزینی باعث پیوند تمدن هند با جوامع مرتبط با خلیج فارس شد (Jansen,۲۰۰۲:۱۲۱-۱۲۲). این مقاله دو هدف را دنبال می کند: اول، اهمیت خلیج فارس به عنوان یک راه اصلی برای تجارت در مسافت زیاد بین شرق و غرب را ارزیابی می کند. دوم، عملکرد احتمالی لیان (بوشهر) به عنوان بندر واسطه ای در کرانه های خلیج فارس را نشان می دهد.