نقش ساختارهای مدیریتی در ایجاد چالش های هیدروپلیتیک ناشی از انتقال آب در ایران

هیدروپلیتیک بعنوان مبحث مهمی از علم جغرافیای سیاسی که به بررسی نقش آب در رفتارهای سیاسی می­پردازد، شامل رویکردهای مختلف مانند درگیری و همکاری، تقابل و تعامل میان افراد و گروه­ها و تلاش برای اعمال حاکمیت و استفاده انحصاری از منابع آب می­باشد. هیدروپلیتیک ایران در مقیاس ملی، تحت تاثیر سیاست­های ملی و مدیریت منابع آب شکل می گیرد. از جمله مهم­ترین گزینه­های مربوط به مدیریت آب در ایران، مساله انتقال آب از مناطق پرآب به مناطق خشک آن بشمار می­رود. مساله انتقال آب در ایران صرف نظر از مشکلات اقتصادی و فنی، همواره با پیامدهای اجتماعی و سیاسی گسترده­ای در چارچوب بحران و چالش­های هیدروپلیتیک همراه بوده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سوال می­باشد که چگونه انتقال آب در ایران به موضوع و چالشی هیدروپلیتیک تبدیل شده و نقش مدیریت منابع آب در شکل گیری آن چگونه است. از آنجایی که آب در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان انفال و سرمایه ی ملی تلقی شده، دولت و وزارت نیرو این اختیار را دارند که وارد مقوله بین­حوضه­ای شوند، بنابراین مدیریتی با ساختاری متمرکز در بهره­برداری منابع آب، بدون مشارکت نهادهای محلی شکل گرفته است. همچنین انتقال آب از نواحی دارای توان هیدرولوژیک نسبتا خوب ایران به مکان­هایی که کمبود آب دارند، بدون در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن، خصوصا عدم توجه به ناحیه­گرایی جغرافیای سیاسی ایران، منجر به بروز رقابت­های شدید محلی و ناحیه­ای بر سر تصاحب منابع آبی شده و کنش­گری­های سیاسی منفی مردم و مسئولین را شکل داده است. بنابراین این پژوهش با بررسی عوامل هیدروپلیتیک انتقال آب در ایران به این نتیجه می رسد که با وجود محدودیت­های بنیادی و کمبود منابع آبی ایران، اولا ضعف مدیریتی و سیاسست­گذاری­های ملموس و غیرملموس در مدیریت منابع آب، ثانیا ناحیه­گرایی سیاسی منفی ناشی از عوامل عمده کنشگری­های سیاسی، چالش­های هیدروپلیتیک انتقال آب را شکل داده اند و در صورت تداوم این کنشگری­ها و چالش­ها، پیامدهای منفی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و در نهایت امنیتی را در پی خواهند داشت.