چیستی و برایند رابطه عرف و سیره عقلا از دیدگاه مذاهب امامیه و اهل سنت

سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 406

فایل این مقاله در 22 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_FIQHMG-8-16_009

تاریخ نمایه سازی: 2 دی 1400

چکیده مقاله:

نقش­ آفرینی موثر عرف و سیره عقلایی، در عرصه­ های مختلف علمی و فرایند کاوشهای فقهی و حقوقی، بر کسی پوشیده نیست و همواره پژوهشگران فقهی مذاهب اسلامی، عرف و سیره عقلایی را عنصر مهم، گره­ گشا و راهکار نهایی شمرده­ اند. اما اینکه عرف در اصطلاح اهل­ سنت و سیره عقلا در امامیه، از چه رابطه­ ای برخوردار است، تعاریف ارائه­ شده و شواهد فراوان، حاکی از اتحاد مفهومی «عرف عام»، و «سیره عقلا» است. یافته­ های تحقیق با رویکرد توصیفی تحلیلی نشان داد که از زمان محقق­ حلی بدین­ سو، سیره عقلا یا بنای عقلا یا سنت عقلایی با مفهوم خاصتر از عرف عام، جایگزین اصطلاح عرف شد. هر چند که عرف دارای گونه­ های مختلفی است، ولی عرف صحیح و همسو با ادله شرع و واجد شرایط، همواره مورد توجه پژوهشگران فقه بوده است و نقش آن به عنوان ابزار شناخت، کشف مقاصد و تصمیم­ گیری درست در عرصه­ های مختلف فقهی فاقد نص، مورد توافق اهل­ سنت و امامیه است و کارآمدی آن به عنوان دلیل مستقل، به­ جز امور ارتکازی فراگیر، نه­ تنها در امامیه که در اهل­ سنت نیز قابل اثبات نیست.

نویسندگان

سید ابوالحسن نواب

دانشیار گروه مذاهب فقهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم

اسدالله رضایی

دکترای مطالعات تطبیقی مذاهب فقهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم ...
  • آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایه الاصول، قم، موسسه آل البیت لاحیاء ...
  • آل­ شیخ راضی، محمدطاهر، بدایه الوصول فی شرح کفایه الاصول، ...
  • آل کاشف الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، نجف، المکتبه المرتضویه، ۱۳۵۹ق ...
  • ابن­ اثیر، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و ...
  • ابن­ براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ...
  • همو، جواهر الفقه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۱ق ...
  • ابن­ حنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ...
  • ابن­ فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم، دفتر ...
  • ابن­ نجیم مصری، زین­ الدین بن ابراهیم، الاشباه و النظائر ...
  • ابوزهره، محمد، اصول الفقه، قاهره، دارالفکر العربی، ۱۹۹۷م ...
  • ابوسنه، احمد فهمی، العرف و العاده فی رای الفقهاء عرض ...
  • اتاسی، محمد خالد، شرح المجله، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، بی­ تا ...
  • انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، موسسه دارالکتاب، ۱۴۱۰ق ...
  • همو، کتاب المکاسب، قم، باقری، ۱۴۱۵ق ...
  • همو، مطارح الانظار، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۸۳ش ...
  • ایروانی، باقر، کفایه الاصول فی اسلوبها الثانی، نجف، موسسه احیاء ...
  • بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ...
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار ابن­ کثیر، ...
  • بدران، ابوالعینین، تاریخ الفقه الاسلامی و نظریه الملکیه و العقود، ...
  • بدری، تحسین، معجم مفردات اصول الفقه المقارن، تهران، المشرق للثقافه ...
  • جرجس، جرجس، معجم المصطلحات الفقهیه و القانونیه، بیروت، الشرکه العالمیه ...
  • جصاص، احمد بن علی، الفصول فی الاصول، کویت، وزاره الاوقاف ...
  • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالکتب ...
  • حسنی، سید حمیدرضا؛ علی­ پور، مهدی، جایگاه­ شناسی علم اصول: ...
  • حسینی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، ...
  • حسینی شیرازی، سید صادق، بیان الاصول، قم، دارالانصار، ۱۴۲۷ق ...
  • حسینی، محمد، معجم المصطلحات الاصولیه، بیروت، موسسه العارف، ۱۴۱۵ق ...
  • حکیم، سید محمدسعید، المحکم فی اصول الفقه، قم، موسسه المنار، ...
  • حکیم، سید محمدکاظم، المدخل الی علم الاصول: دروس فی مبادی ...
  • حلی، حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ...
  • خضیری، ابراهیم بن صالح، احکام المساجد فی الشریعه الاسلامیه، عربستان، ...
  • خلاف، عبدالوهاب، علم اصول الفقه، قاهره، مکتبه الدعوه، بی­ تا ...
  • خمینی، سید روح الله، الاجتهاد و التقلید، تهران، موسسه تنظیم ...
  • همو، انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، تهران، موسسه تنظیم ...
  • خمینی، سید مصطفی، تحریرات فی الاصول، تهران، موسسه تنظیم و ...
  • دسوقی، محمد بن احمد، حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر، بیروت، ...
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، قم، ...
  • رجبی، حسین، «کاربرد عرف در استنباط»، مجله کیهان اندیشه، شماره ...
  • رشتی، میرزا حبیب­ الله، کتاب الاجاره، بی جا، بی نا، ...
  • زرقاء، مصطفی احمد، الفقه الاسلامی فی ثوبه الجدید، دمشق، مطبعه ...
  • زیدان، عبدالکریم، نظام القضاء فی ­الشریعه الاسلامیه، بیروت، موسسه الرساله، ...
  • سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن، ذخیره المعاد فی شرح الارشاد، قم، ...
  • شاد، محمد پادشاه، فرهنگ جامع فارسی (آنندراج)، تهران، کتاب­فروشی خیام، ...
  • شریف مرتضی، علی بن حسین، رسائل الشریف المرتضی، قم، دارالقرآن ...
  • شریعتی، مهدی، بررسی مصادر و منابع فقه فریقین، مشهد، بنیاد ...
  • شلبی، محمد مصطفی، احکام الاسره فی الاسلام: دراسه مقارنه بین ...
  • شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، بیروت، دارالمعرفه، بی­ تا ...
  • شهید ثانی، زین ­الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح ...
  • شیبانی، محمد بن حسن، الاصل، بیروت، دار ابن­ حزم، ۱۴۳۳ق ...
  • شیروانی، علی، تحریر اصول فقه، قم، دارالعلم، ۱۳۸۵ش ...
  • صابری، حسین، عقل و استنباط فقهی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی ...
  • صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغه، بیروت، ...
  • صدر، سید محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، قم، دائره معارف ...
  • همو، مباحث الاصول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ...
  • همو، المعالم الجدیده للاصول، قم، کنگره شهید صدر، ۱۳۷۹ش ...
  • طبری، محمد بن جریر، تهذیب الآثار، دمشق، دارالمامون، ۱۴۱۶ق ...
  • طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبه ...
  • طوفی، سلیمان بن عبدالقوی، شرح مختصر الروضه، بیروت، موسسه الرساله، ...
  • عاملی، یاسین عیسی، الاصطلاحات الفقهیه فی الرسائل العملیه، بیروت، دارالبلاغه، ...
  • عبدالعزیز، امیر، اصول الفقه الاسلامی، قاهره، دارالسلام، ۱۴۱۸ق ...
  • عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، قاهره، دارالفضیله، ...
  • عراقی، ضیاء­الدین، الاجتهاد و التقلید، قم، نوید اسلام، ۱۳۸۸ش ...
  • علوانی، رقیه طه جابر، اثر العرف فی فهم النصوص (قضایا ...
  • علیدوست، ابوالقاسم، فقه و عرف، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ...
  • عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران، امیرکبیر، ۱۴۲۱ق ...
  • فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، دارالهجره، ۱۴۱۰ق ...
  • فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ...
  • فیض، علیرضا، «ارتکازات عرفی»، مجله فقه و مبانی حقوق، شماره ...
  • همو، الفقه و الاجتهاد عناصر التاصیل و التجدید و المعاصره، ...
  • همو، ویژگیهای اجتهاد و فقه پویا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی ...
  • قرافی، احمد بن ادریس، الذخیره، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۱۹۹۴م ...
  • قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ...
  • کرباسی، محمدابراهیم، اشارات الاصول، بی­ جا، مولف، بی­ تا ...
  • محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال ...
  • محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم ...
  • محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ...
  • محمصانی، صبحی رجب، فلسفه التشریع فی الاسلام، بیروت، دارالعلم للملایین، ...
  • مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ ...
  • مغنیه، محمدجواد، فقه الامام الصادق، قم، موسسه انصاریان، ۱۴۲۱ق ...
  • همو، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، قم، دارالکتاب الاسلامی، ...
  • مفید، محمد بن محمد، رساله فی المهر، قم، کنگره جهانی ...
  • مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی ...
  • مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه امام علی بن ...
  • منتظری، حسینعلی، سیره عقلا و عرف در اجتهاد، قم، سرایی، ...
  • نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۶ش ...
  • نراقی، احمد بن محمدمهدی، الحاشیه علی الروضه البهیه، قم، دفتر ...
  • نمری، یوسف بن عبدالله، الاستذکار الجامع لمذاهب فقهاء الامصار، قاهره، ...
  • نمایش کامل مراجع