واکاوی نظریه های حاکم برمفهوم مدیریت سکونت وکالبد شهری در کشورهای اسلامی

معماری و طراحی شهری کشورهای اسلامی حاصل فرهنگ اسلامی است. این شهرها عناصر فرهنگی و معماری دنیا را جذب کرده، روابط اجتماعی در آن بر پایه ارزش های دینی سامان یافته و چهره فیزیکی آن یادآور هویت اسلامی ساکنان آن است. به عبارتی در شهرهای کشورهای اسلامی مظاهر تمدن اسلامی نمود دارد و دارای هویت خاص فضایی، فرهنگی و تاریخی است که ویژگی های آن در ارتباط با دین اسلام ،از قرآن و سنت نشات گرفته است. معنایی که محیط و ویژگی های کالبدی آثار انسانی را به انسان القا می کنند، مشتمل بر آن دسته از اصول و ارزشهای فرهنگی و هویتی است که شکل دهنده محیط می باشند. به بیان دیگر، محیط مصنوع با تناسبات و اجزا و عملکردها، در عین حالی که بیانگر جهانبینی اسلامی و هویت فرهنگی است که بانی شکل گرفتن آن شده اند، اصول و ارزشهای آنها به نوعی در تحولات فرهنگی و رفتارهای آحاد جامعه استفاده کننده ایفای نقش می نماید. با عنایت به تاثیر متقابل محیط و فرهنگ بر یکدیگر، شناخت ویژگی ها در این شهرها ارتباط ذاتی، کلی و ساختاری بین یک دین و فضای مصنوع شهری و مناسبات فردی و اجتماعی مشاهده می شود. عوامل تاثیرگذار بر پیدایش، معماری، نظم، طول و عرض معابر و به طور کلی بافت شهرهای کشورهای اسلامی متفاوت هستند. در این مقاله با توجه به این سئوال اصلی که چه عواملی در پیدایش، معماری و به طور کلی بافت شهرهای کشورهای اسلامی نقش دارند؟ مطالعات به روش توصیفی تحلیلی و به صورت اسنادی کتابخانه ای انجام و نظریه های متفاوت شرق شناسان و غربی ها در این خصوص بررسی شده است. آنچه از جمع بندی این نظریه ها می توان استخراج نمود، این است که عوامل طبیعی، انسانی، مقتضیات زمانی، وسایل حمل و نقل معمول و متداول، تجارت و عوامل دفاعی و امنیتی بر کالبد این شهرها تاثیرگذار بوده است.