القای تنوع مورفوفیزیولوژیکی در زعفران (Crocus sativus L.) با استفاده از پرتو گاما

به منظور بررسی تنوع بنه های پرتوتابی شده در پژوهشکده کشاورزی هسته ای کرج در دو سطح ۱۵ و ۱۸ گری پرتو گاما به همراه ژنوتیپ شاهد (بدون پرتوتابی)، آزمایشی درقالب طرح کاملا تصادفی به صورت نامتعادل در گلخانه دانشگاه یزد اجرا و تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده های مورفوفیزیولوژیک شامل تعداد ساقه و گل، طول ساقه، گل و کلاله، روز تا گلدهی و برداشت، وزن تر و خشک گل و وزن خشک کلاله، محتوای کلروفیل، کارتنوئید و پرولین برگ با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که جهش یافته های نسل اول و ژنوتیپ شاهد از نظر ۸ خصوصیت مورفولوژیک و میزان کارتنوئید کل دارای تفاوت معنی داری بودند. اما اختلاف معنی داری در بین آنها براساس صفات تعداد ساقه، تعداد گل و نیز محتوای کلروفیل و پرولین برگ، مشاهده نشد. براساس نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مورد مطالعه در دو گروه قرار گرفتند و صحت گروه بندی بر اساس تابع تشخیص، ۹۳ درصد به دست آمد. گروه اول شامل ۲۴ جهش یافته ۱۸ گری و یک ژنوتیپ شاهد بود. در گروه دوم نیز تمام جهش یافته های ۱۵ گری، ۶ جهش یافته ۱۸ گری و ۱۰ ژنوتیپ شاهد قرار داشتند. براساس نمایش گرافیکی روش تجزیه بای پلات، ۷ جهش یافته دز ۱۸ گری و ۵ جهش یافته مربوط به دز پرتوتابی ۱۵ گری، در رئوس چندضلعی قرار گرفتند که حاکی از بیشترین تفاوت آنها با ژنوتیپ بدون پرتوتابی بود. برهمین اساس، صفات مرتبط با عملکرد و رشد زایشی گیاه، بیشترین اثر را در تعیین جهش یافته های برتر داشتند. باتوجه به هدف این مطالعه، دز ۱۵ گری گاما منجر به ایجاد جهش یافته هایی با عملکرد بهتر و دز ۱۸ گری، تنوع مورفوفیزیولوژیک بیشتری را در بنه های زعفران ، ایجاد نمود.