نقش حیاط در آسایش حرارتی خانه های سنتی ایران (موردپژوهی: خانه تاریخی آقاجان نسب، دوره قاجار بابل)

حیاط به عنوان یک بخش اصلی در خانه های سنتی ایران جز جدایی ناپذیر زندگی بود و به مانند اتاقی بدون سقف، جایگاه ساکنین خانه بود و امکان دسترسی آزادانه، با طبیعت را فراهم می ساخت؛ بطوریکه حیاط و عناصر طبیعی آن در جریان زیستن هستند و نه در حاشیه، حیاط فقط برای دسترسی یا فضای خدماتی نیست بلکه یک بخش اصلی از فضای زیستن است و این باعث می شود روحیه ی ساکنان خانه به واسطه ارتباط مکرر با هوای آزاد و طبیعت (عناصر خواستنی) هر لحظه سرزنده تر شود. از اینرو حیاط و سبزی موجود در آن، نشانه ی وجود حیات و زندگی و آبادنی و رویش است. بناهای مسکونی در گذشته طوری اقلیمی طراحی می شدند که گرمایش، سرمایش و تهویه طبیعی پاسخگوی همه نیازهای اقلیمی آنها بوده است؛ و در همین راستا می توان وجود حیاط درون گرا یا حیاط مرکزی را در واحدهای مسکونی بیشتر پدیده ای محیطی و اقلیمی دانست، که البته با فرهنگ اسلامی درباره حفظ حریم خصوصی خانواده هماهنگی دارد. پژوهش حاضر با هدف احیاء کردن نقش حیاط و طبیعت درون آن به عنوان یک الگوی کارآمد معماری که علاوه بر نقش اقلیم در ایجاد «آسایش حرارتی» دارای شاخص های سنتی، اجتماعی، فرهنگی بوده است؛ انجام پذیرفته است. از این رو با دیدگاهی بر اسناد گذشته به دنبال یافتن ارزش های فراموش شده در سکونت معاصر با بهره گیری از روش سامانه جست و جو تاریخی و توصیفی در کنار تحقیقات میدانی و مطالعات کتابخانه ای به بررسی نقش «آسایش حرارتی» در سازماندهی خانه های سنتی بابل و روشی بهینه در بررسی و تحلیل الگوی فضا و معیارهای موثر در طراحی خانه بر اساس آداب و رسوم سکونت از نگاه تاریخی پرداخته می شود و در نهایت به بررسی نقش الگوی حیاط علاوه بر سازماندهی فضایی خانه ها به نقش میزان تاثیر آن در «آسایش حرارتی» ساکنین اشاره دارد. امید است با توجه به نقش ریزاقلیمی حیاط و نقش بهبود دهنده آن در عملکرد «آسایش حرارتی» ساختمان، بتوان این نتایج را در طراحی بناهای کنونی به کار برد و نقشی در بکارگیری معماری همساز با اقلیم و معماری پایدار ایفا کرد.