بازشناسی نفس انسان به عنوان مرکز اصلی شناخت و عقل به عنوان عامل جهت دهی به آن در روند خلق یک اثر

معماری فعلی است که متناسب با نوع فاعلیت معمار در ارتباط با عملکرد نفس معمار می تواند جهت الهی و یا غیر الهی داشته باشد. شناخت هر اثری بایستی راه به شناخت موثر داشته باشد تا ریشه های جهان بینی که منتج به تولید اثری شده است؛ مشخص گردد و تنها این روش است که ما را به سوی ارزیابی و نقادی آثار نزدیک خواهد ساخت. به عبارتی امروزه فارغ از مطالعه جهت گیری نفس و عقل معمار هرگونه خوانشی نسبت به یک اثر مجاز شمرده شده و زمینه ورود انواع الگو، اصول و معیارهای غیر خودی را به معماری خودی فراهم کرده است. نفس معمار به عنوان مرتبه وجودی و ادراکی او، خود مراتبی دارد که بر اساس نوع عملکرد عقل او سبب ساز گرایش های مختلف در معماری می شود به عبارتی گرایش انسان به هر کدام از مراتب نفس(اماره، لوامه و مطمئنه) با تکیه بر فاعلیت انسان بر اساس نوع بهره گیری از عقل جهت گیری شده و منتج به خلق اثر کمیت محور، معنا گرا و قدسی می شود. پژوهش حاضر سعی می نماید با راهبردهای پژوهشی مدل سازی و استدلال منطقی و تکیه بر آموزه های قرآن مجید و حکمت اسلامی به عنوان نظام معرفتی حاکم، به تعریف نفس و عقل پرداخته و رابطه بین آنها را واکاوی نموده و شکل گیری انواع معماری متناظر با نفوس و عقول مختلف را تبیین نماید.