ارزیابی اثرات خشک سالی بر شدت خطر بیابان زایی با استفاده از شاخص سلامت پوشش گیاهی (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده حیدری نیشابور، خراسان رضوی)

این پژوهش با هدف بررسی اثرات خشکسالی بر سلامت پوشش گیاهی و شدت بیابان زایی منطقه حفاظت شده حیدری نیشابور در استان خراسان رضوی انجام شد. برای بررسی خشکسالی از شاخص SPEI و برای بررسی سلامت پوشش گیاهی (VHI) از شاخص های NDVI، VCI، TCI و به کمک تصاویر سنجنده های ۵ و ۸ ماهواره لندست استفاده شد. داده های مورد استفاده در این پژوهش؛ شامل بارندگی، دمای هوا، تبخیر و تعرق است. این داده ها در یک بازه زمانی ۳۰ سال (۱۳۶۸ تا ۱۳۹۸) و با استفاده از آمار ۱۱ ایستگاه تبخیر سنجی و باران سنجی ایستگاه های مجاور و داخل محدوده منطقه مورد مطالعه در شهرستان نیشابور تهیه شد. برای بررسی شدت خطر بیابانزایی نیز از دو معیار اقلیم (میانگین بارش و شدت خشکی) و کیفیت پوشش گیاهی و بر اساس روش مدل ایرانی ارزیابی پتاسیل بیابان زاییIMDPA) ) و با استفاده از میانگین هندسی در محیط GIS انجام گردید. نتایج بررسی خشکسالی منطقه مورد مطالعه نشان داد که در دوره سی سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۸، شدت خشکسالی روندی کاهشی داشته است. بطوریکه در برخی از سال ها مانند سال ۱۳۹۸ این روند کاهشی و در سال های و ۱۳۹۳ افزایشی بوده است. نتایج حاصل از شاخص های پوشش گیاهی نشان داد که سلامت پوشش گیاهی در سال های ۱۳۷۸، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۸ روند افزایشی و در سال های ۱۳۶۸، ۱۳۷۳، ۱۳۸۳ و ۱۳۹۳ روند کاهشی داشته است. بطوریکه در سال های افزایشی منطقه مورد مطالعه در حدود ۴۰ درصد با شدت خشکسالی روبرو بوده است. اثرات دو معیار کیفیت اقلیم و کیفیت پوشش گیاهی در شدت بیابانزایی نشان داد شدت خطر بیابان زایی روندی سینوسی داشته است. بطوریکه در دوره زمانی ۱۳۸۸ تا ۱۳۶۸ بیشترین مساحت شدت بیابانزایی منطقه زخ داده است و در طبقه متوسط یا کلاس II قرار گرفته است. ولی در دوره زمانی ۱۳۹۸_۱۳۸۸ شدت بیابان زایی کاهش یافته و بیشترین مساحت بیابانزایی منطقه در طبقه کم یا کلاس I قرار گرفت که نشانگر روند کاهشی بیابانزایی در این سال ها است. بطوریکه علت اصلی آن کاهش می تواند شدت خشکسالی در منطقه باشد. همچنین یافته ها نشان داد که شاخص بارش طی این دوره زمانی سی سال گذشته پدیده غالب بوده است و کاهش بارش سالانه بیشترین تاثیر را در افزایش شدت بیابانزایی منطقه حیدری داشته است.