ژئوشیمی و پتروژنز آلکالی بازالت‎های کواترنری گندم بریان، شمال شهداد، استان کرمان

منطقه گندم بریان به مساحت حدود ۴۸۰ کیلومتر مربع از دید ریخت شناسی نوعی سرتخت پوشیده از روانه‎های گدازه‎ای بازالتی تیره‎ رنگ است که در بخش جنوبی کویر لوت قرار دارد. کانی های اصلی گدازه ها شامل درشت بلورهای الیوین و کلینوپیروکسن همراه با میکرولیت های پلاژیوکلاز هستند و بافت کلی آنها میکرولیتی پورفیری تا گلومروپورفیری همراه با زمینه اینترسرتال تا اینترگرانولار است. قرارگیری مخروط های آتشفشانی در راستای خط اثر گسل نایبند نشان از تاثیر حرکات گسل در ایجاد ماگمای بازالتی گندم بریان دارد. ارتباط ژنتیکی جریان‎های گدازه‎ای با شکستگی‎های ژرف پوسته ای ناشی از عملکرد گسل نایبند، حضور بیگانه سنگ های (زنولیت های) گوشته ای و طبیعت آلکالن بازالت ها روی هم رفته نشان‎دهنده بالاآمدگی ماگما از ژرفای زیاد هستند. با توجه به تجزیه‎های شیمیایی و وجود نفلین در ترکیب نورم، جریان های گدازه ای بازالت گندم بریان در گروه بازانیت- تفریت قرار می گیرند. بررسی های انجام شده نشان‎دهنده آن است که آلکالی بازالت های گندم بریان در یک محیط کششی درون صفحه‎ای تشکیل شده‎اند. نسبت پایین Ce/Nb، Th/Nb، U/Nb و Ba/Nb و مقادیر بالای Zr با میانگین ppm ۸۱/۲۳۴ نشان‎دهنده وجود یک خاستگاه گوشته‎ای تهی‎نشده سست کره‎ ای برای جریان‎های گدازه‎ای بازالتی گندم بریان است. غنی شدگی و تهی شدگی آنها به ترتیب در عناصر خاکی کمیاب سبک و سنگین نشانگر حضور گارنت در سنگ منشا است.