بررسی ویژگیهای رفتاری زنجرک مولد ترنجبین Poophilus nebulosus Leth روی گیاه خارشتر Alhagi persarum Boiss & Buhse در منطقه تربت جام، استان خراسان رضوی

چکیده اهمیت شناخت مان های گیاهی و نحوه بوجود آمدن آنها جهت مصارف دارویی، انگیزه ای برای انجام این تحقیق گردید. به همین منظور طی سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ ویژگیهای رفتاری زنجرک Poophilus nebulosus Leth از خانواده Cercopidae روی گیاه خارشتر Alhagi persarum Boiss & Buhse از خانواده Fabaceaeدر منطقه تربت جام در خراسان رضوی مورد مطالعه قرار گرفت. ماده دفعی این زنجرک پس از تغذیه روی گیاه خارشتر، مان ترنجبین است که ماده ای شیرین با خاصیت دارویی می باشد. این مان در منابع اروپایی به نام مان ایرانی نامیده می شود. طی این مطالعات مشاهده گردید که این زنجرک دارای ۵ سن پورگی و ۳ نسل در سال است، فعالیت نسل اول از اوایل اردیبهشت آغاز می شود. پوره های این نسل پس از تغذیه ، تولید کف فراوان در بخش های پایین بوته نزدیک طوقه کرده و خود درون کف بسر می برند. حشرات کامل اوایل خرداد ظاهرشده و از کف خارج می شوند. ماده دفعی آنها کف مانند نبوده بلکه به صورت شیرابه ای فاقد طعم شیرین و خاصیت تبلور که به صورت پودر سفید رنگ روی بوته خشک می شود.پوره های نسل دوم از اواسط تیر ماه ظاهر، و به لحاظ رفتار با نسل اول متفاوت هستند.آنها دارای زندگی آزاد، پر تحرک و جهنده در سرشاخه های بوته مستقر شده ولی کف تولید نمی کنند. اولین بلورهای مان ترنجبین توسط پوره های این نسل در اوایل مرداد تولید می شود. فعالیت نسل سوم نیز مشابه نسل دوم است. طبق مشاهدات تولید مان ترنجبین تا نیمه پاییز ادامه دارد. اواخر پاییز ماده های نسل سوم، تخمهای خود را زیر پوست طوقه قرار می دهند. طی این بررسی ملاحظه گردید زنجرک ها برای تخمریزی بوته هایی را که به واسطه بهره برداری ازترنجبین کمتر آسیب دیده اند ترجیح می دهند. در این بررسی مشاهده شد که این زنجرک به صورت تخم زمستان گذرانی میکند. شواهد نشان داد این حشره روی سرشاخه های بریده شده خارشتر قادر به تولید کف نبوده و در مدت زمان کوتاهی تولید کف آنها قطع می گردد. همچنین می توان به تولید مجدد و سریع کف توسط پوره ها بعد از بارندگی های طولانی بهاره و شستشوی کف اشاره کرد. واژه های کلیدی : زنجرک Poophilus nebulosus ، خارشترAlhagi persarum ، مان ترنجبین ، ویژگیهای رفتاری