نظری به تدوین دانش بدیع در ادب فارسی

۱- نقد زیباشناختی آرایه های ادبی: قدیما علم بدیع را علمی دانسته اند که از وجوه تحسین کلام بحث می کند؛ البته بحث از محسنات باید بعد از رعایت کلام با مقتضای حال و وضوح دلالت باشد؛ اما در باب اینکه وجوه تحسین کلام و اسباب زییایی کدامند و چه تاثیری در تخییل سخن دارند، بحث دقیق و روشنی نشده است و همین امر باعث شده است دانش بدیع بیشتر از علم معانی و بیان همواره دستخوش بازی و اصطلاح سازی قرار بگیرد و مولفان موارد زیادی را به نام صنایع ادبی در بدیع وارد کنند که در اغلب آنها لطف و فایده ای مشهود نیست؛ این قبیل صنایع نه تنها کلام را موثر و دلنشین نمی سازند، ببلکه از تاثیر بلاغی آن نیز می کاهند. مولفان کتب بدیعی غالبا در تعریف صنایع، یا هیچ اشاره ای به جهات زیبا شناختی نکرده اند یا اگر توضیحی داده اند به صورت کلی گویی و دور از دقت نظر است؛ چنان که صاحب بدایع الافکار درباره صنعت (تعریب) فی نفسه صنعتی نمی تواند باشد.یا مثلا مولف نقد و شعر در مورد (التفات) می نویسد: این صنعت در کلام، مخصوصا کلام منظوم زیاد به کار رود و غالبا بسیار مستحسن افتد اما اینکه مستحن افتادن آن به چه نحو است، معلوم نیست.