ارزیابی کیفیت اجرای طرح های هادی و اثرات آنها در روستاهای مرزی (مطالعه موردی: شهرستان زهک)

 در سال های اخیر، برنامه ریزان و سیاستگذاران به ویژه در کشورهای در حال توسعه به برنامه ریزی کالبدی سکونتگاه های روستایی به منظور هدایت منطقی عناصر کالبدی در عرصه های روستایی توجه زیادی کرده اند. پذیرش این واقعیت امری اجتناب ناپذیر است و هدایت پویش های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی سکونتگاه های روستایی بدون بهره گیری از برنامه ای هماهنگ و همسان در جهت توسعه کالبدی، کاری دشوار و گاه ناممکن به شمار می آید. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی کیفیت اجرای طرح های هادی روستایی و بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی و کالبدی آنها در شهرستان زهک می باشد. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل تمامی روستاهایی است که اجرای طرح هادی در آنها اتمام یافته است و روستاهای نمونه شامل روستاهایی است که حداقل ۲ سال از زمان اتمام اجرای طرح هادی در آنها سپری شده باشد. بر این اساس، در این پژوهش، ۱۶ روستا مورد بررسی قرار گرفته است که با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در آنها و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد ۳۵۶ سرپرست خانوار به عنوان نمونه های خانوار تعیین گردید. برای تحقق اهداف مورد نظر، ضمن مطالعات اسنادی، طیف گسترده ای از شاخص ها با ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تعیین و در چارچوب مطالعات میدانی مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، فرم های مشاهدات میدانی برای بررسی کیفیت اجرای طرح های هادی و پرسشنامه های خانوار برای بررسی اثرات آنها مورد استفاده بوده اند. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها، ضمن بهره گیری از قابلیت های نرم افزار ArcGIS برای تحلیل های فضایی، از روش های آماری تحلیل واریانس یک طرفه One-way Anova) ) و آزمون همبستگی کندال (Kendall's tau-b) در نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های پژوهش موید آن است که در ۳ روستا از ۱۶ روستای مورد مطالعه، کیفیت اجرای طرح هادی در سطح مطلوب و در ۵ روستا در سطح پایین می باشد. از طرف دیگر، بر اساس تحلیل های آماری، در روستاهای مورد مطالعه اختلاف معناداری بین سطح اثرات طرح های هادی در ابعاد مختلف وجود دارد. در این راستا، بیشترین میزان اثرات این طرح در بعد اقتصادی (با میانگین ۰۷/۳) و در سایر ابعاد نیز پایین تر از میانه نظری می باشد. همچنین نتایج آزمون همبستگی کندال بین برایند کلی اثرات طرح های هادی و نرخ رشد جمعیت روستاهای مورد مطالعه نشان می دهد که بین این دو متغیر، ارتباط مستقیم با همبستگی متوسط برقرار می باشد.