تجزیه پایداری واریته های گندم نان ( (Triticum aestivum L.با استفاده از مدل AMMI

چکیده  مبسوط مقدمه و هدف: اثر متقابل ژنوتیپ × محیط یک مشکل بزرگ در مطالعه­ ی صفات کمی است. وجود اثر متقابل ژنوتیپ × محیط موجب می­ شود که عملکرد ژنوتیپ­ها در دامنه ­ی وسیعی از شرایط محیطی مورد ارزیابی قرار گیرد. پایداری عملکرد برای حصول عملکرد بالا و به­ طور یکنواخت در دامنه­ی وسیعی از محیط­ ها، دارای اهمیت زیادی است. هدف از انجام این تحقیق تعیین ژنوتیپ­های دارای سازگاری عمومی و خصوصی با استفاده از مدل AMMI می ­باشد. مواد و روش ها: به منظور بررسی و انتخاب واریته­ های پر محصول و پایدار، ۸ واریته گندم نان با استفاده از مدل AMMI مورد مطالعه گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با ۴ تکرار طی سال­های زراعی (۱۳۹۷-۱۳۹۴) در ساری، گرگان، آق قلا و گنبد به اجرا درآمد. هر یک از لاین ها در کرت هایی با پنج خط سه متری با فاصله خطوط ۲۵ سانتی متر کاشته شد. در پایان فصل محصول سنبله ها از هر کرت  به صورت دستی برداشت و خرمن­کوبی شد و وزن دانه های بدست آمده توسط ترازوی دیجیتال اندازه گیری و در متر مربع گزارش شد. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس آثار اصلی جمع­پذیر و اثر متقابل ضرب ­پذیر (مدل AMMI) اختلاف معنی­ داری را در سطح احتمال یک درصد  برای محیط، واریته و اثر متقابل واریته × محیط نشان داد که بیانگر عملکرد متفاوت ژنوتیپ­ها در محیط ­های مختلف است بنابراین می­ توان پایداری را بررسی نمود.. مولفه ­ی اول در سطح احتمال یک درصد معنی­ دار شد. دو مولفه­ ی اول جمعا ۹۷/۰۴ درصد و مولفه های باقیمانده در مدل ۲/۹ درصد از مجموع مربعات اثر متقابل واریته × محیط را توجیه کردند. بر اساس مدل AMMI۱ واریته­ های معراج، کلاته و مروارید و بر اساس مدل AMMI۲ واریته های تیرگان، مروارید و کلاته به عنوان لاین هایی با عملکرد و پایداری بالا معرفی شدند. بر اساس نتایج حاصل از شاخص ارزش پایداری امی ASV)) واریته های کلاته، مروارید و معراج و بر اساس شاخص انتخاب ژنوتیپ (GSI) واریته های کلاته، مروارید و تیرگان به ­عنوان لاین هایی پایدار معرفی شدند. نتیجه گیری: بر اساس هر دو مدل AMMI۱، AMMI۲ و شاخص ارزش پایداری امی (ASV) و شاخص انتخاب ژنوتیپ (GSI) واریته­ های  مروارید و کلاته به عنوان واریته ­های پایدار و واریته های کوهدشت، قابوس و آفتاب به­ عنوان واریته های ناپایدار معرفی شدند.