بررسی تنوع آللی در لاین های اصلاحی سویا(Glycin max, L) با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره (SSR)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: به دلیل محدودیت صفات مورفولوژیکی متمایزکننده غیر وابسته به محیط و اشکال تظاهر آنها، تشخیص و گزینش در بین لاین های مشابه برای به نژادگران همراه با مشکلاتی خواهد بود. بدین سبب استفاده از نشانگرهای مولکولی به عنوان روش مکمل در کنار خصوصیات زراعی جهت تشخیص و گزینش لاین های برتر اصلاحی سودمند خواهد بود. این تحقیق با هدف بررسی تفاوت های ژنتیکی لاین های پیشرفته اصلاحی سویا جهت گزینش لاین های مطلوب و حذف لاین های تکراری انجام گردید. مواد و روش ها: در سال ۱۳۹۲ در کرج ۶۴  لاین نسل F۷ سویا در گلخانه کشت و در زمان مناسب نمونه های برگی از گیاهچه لاین ها برداشت و DNA نمونه ها استخراج شد. محلول DNA حاصل پس از تعیین کمیت و کیفیت و تهیه غلظت مناسب برای واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) توسط ۲۰ نشانگر ریزماهواره مورد استفاده گرفت. پس از تعیین ژنوتیپ لاین ها بوسیله نشانگرهای چند شکل، امتیازدهی باندهای ژنتیکی، تجزیه آماری با استفاده از داده های ژنتیکی برای برآورد شاخص های تنوع ژنتیکی شامل تعداد آلل مشاهده شده و موثر، درصد هتروزیگوسیتی و هموزیگوسیتی، محتوی اطلاعات چندشکل و شاخص شانون انجام گرفت. همچنین برای گروه بندی لاین های مورد بررسی از تجزیه خوشه ای به روش اتصال همسایگی و ضریب تشابه تطابق ساده و از تجزیه به مختصات اصلی برای بررسی صحت نتایج تجزیه خوشه ای مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: بر اساس نتایج حاصل از ۲۰ نشانگر ریزماهواره مورد استفاده جهت تعیین تنوع ژنتیکی، ۱۴ نشانگر چند شکلی نشان دادند. در مجموع ۴۱ آلل برای مکان های ژنی شناسائی شد که میانگین تعداد آلل های مشاهده شده برای هر جایگاه ژنی ۲/۹۳ و میانگین تعداد الل های موثر ۲/۳۶ بود. دامنه شاخص شانون (I) از ۰/۲۹ تا ۱/۵۶ و دامنه محتوی اطلاعات چندشکلی (PIC) از ۰/۷۸ تا ۰/۱۶ متغیر بودند. بر اساس شاخص های تنوع ژنتیکی اندازه گیری شده، نشانگرهای Sat_۲۱۸ و Sat_۱۱۷ قدرت تمایز بالاتری داشتند. تجزیه خوشه ای لاین های اصلاحی را در چهار گروه و هشت زیر گروه قرار داد. سه مولفه نخستین تجزیه به مختصات اصلی در مجموع ۶/۳۶ درصد از واریانس کل تغییرات را توجیه نمودند. نمودار سه بعدی لاین های اصلاحی را در چهار گروه قرار داد که تطابق نسبتا خوبی با گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای داشت. نتیجه گیری: به ­طور کلی نتایج تحقیق حاضر نشان داد که نشانگرهای مورد استفاده دارای چندشکلی قابل قبولی بودند و نشانگرهای Sat_۲۱۸ و Sat_۱۱۷ از قدرت تمایز بالاتری بین ژنوتیپ ها و تبیین تنوع آللی برخوردار بودند. بنابرین نشانگرهای مولکولی از کارائی لازم برای ارزیابی و گزینش لاین های اصلاحی برتر در نسل­ های پیشرفته برخوردار بودند.