ارزیابی ترکیب پذیری والدین و نحوه توارث برخی صفات در هیبریدهای جدید آفتابگردان

در سال 1386 بمنظور ارزیابی قابلیت ترکیب عمومی و خصوصی و نوع اثرات ژن در برخی والدین آفتابگردان، 4 لاین و 3 تستر آفتابگردان در قالب طرح تلاقی لاین X تستر در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد تلاقی داده شدند. در سا ل 1387 دوازده تلاقی حاصله به همراه سه والد مادری (تستر)، چهار والد پدری (لاین) و شاهد آذرگ ل (جمعا 20 ژنوتیپ) در قالب یک طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. اثر ژنوتیپ بر کلیه صفات مورد بررسی معنی دار بود. اثر والدین بر کلیه صفات مورد بررسی بجز قطر طبق و قطر ساقه معنی دار بو د. اثر تلاقیها نیز بر کلیه صفات مورد مطالعه بجز قطر ساقه معن یدار بو د. تجزیه اثر تلاقیها به اجزای خود نشان داد که اثر لاین بر ارتفاع بوته و عملکرد روغن معنی دار بود. اثر تستر بر عملکرد دانه معنی دار و بر ارتفاع بوته و عملکرد روغن کاملاً معنی دار بو د. اثر متقابل لاین X تستر نیز بر هیچیک از صفات مورد بررسی بجز طول دوره رویش و قطر طبق معن ی دار نبو د. برآورد ترکیب پذیری عمومی لاینها و تسترها حاکی از آن بود که تستر 1 و لاینهای شماره 1 و 2 ترکیب پذیری خوبی برای زودرس کردن تلاقیهای خود دارند. تستر 1 می تواند برای پا کوتاه کردن هیبریدهای حاصل نیز به کار گرفته شود. تسترهای شماره 1 و 2 لاین شماره 1 می توانند بمنظور افزایش عملکرد دانه و روغن در نتاج خود مدنظر قرار گیرند. در این بررسی تلاقیهای T2XL3 ،T2XL4 ،T2XL1 و شاهد آذرگل بترتیب با 3/183، 3/168، 3/110 و 3/080 تن دانه در هکتار بالاترین مقادیر عملکرد دانه در واحد سطح را به خود اختصاص دادن د. اگر چه تلاقی T1XL3 از نظر عملکرد روغن برتر از شاهد نبود ولی از نظر درصد روغن، زودرسی، پا کوتاهی و سایر صفات زر اعی برتری آن قابل توجه بود. نتایج اجزای واریانس ژنتیکی نشان داد که در توارث صفات عملکرد دانه و روغن سهم واریانس افزایشی بیش از واریانس غیر افزایشی بو د. لذا بمنظور ارتقاء این صفات در جوامع مورد نظر استفاده از روش گزینش دوره ای برای افزایش ترکیب پذیری عمومی آنها می تواند مدنظر قرار گیرد.