سبک های بومی و منطقه ای در سفال های اشکانی- ساسانی شرق ایران با تکیه بر نویافته های سفالین شهرستان نهبندان (استان خراسان جنوبی)

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 282

فایل این مقاله در 28 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

این مقاله در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JARCS-13-3_013

تاریخ نمایه سازی: 9 اسفند 1400

چکیده مقاله:

مجموعه مصنوعات سفالی هر منطقه در برگیرنده مفاهیم و اطلاعاتی ارزشمند از شرایط مختلف زندگی مردمان و تعاملات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بین گروه های انسانی است. گام نخست در تحلیل سفالینه های مناطق مختلف، شناخت ویژگی های شاخص و بررسی گونه های مرسوم در هر منطقه است. سفال های اشکانی-ساسانی شرق ایران شامل گونه های شاخصی است که از یک سو تعاملات فرامنطقه ای و از سوی دیگر تداوم سنت های محلی را روایت می کنند. مطالعه تطبیقی سفال های شاخص اشکانی- ساسانی که از سیستان و جنوب خراسان به دست آمده اند، بیانگر ارتباط نزدیکی بین سنت های سفالی مناطق مزبور می باشند. بر این اساس، موادی که به عنوان آمیزه در خمیره سفال ها استفاده شده اند و نیز شیوه تزیین سفال های این دو منطقه از شباهت نزدیکی برخوردار می باشند. این شباهت را می توان همچنین در فرم ظروف سفالی به دست آمده از نهبندان با آنچه از محوطه های تاریخی سیستان به دست آمده، پیگیری نمود. لازم به  ذکر است کلیه سفال های مورد مطالعه با استفاده از چرخ تولید شده اند و تنها قطعاتی چون دسته، درپوش و یا لوله های ظروف سفالی دست ساز می باشند. در این میان، سفال های نویافته از دشت نه و دره چهار فرسخ شهرستان نهبندان مصادیقی بارز از سبک ها و شیوه های مرسوم در سفالگری شرق ایران در طول دوره اشکانی و ساسانی ارائه می دهد. مطالعه سفال های منطقه نهبندان نشان می دهد که فرایندهای تاریخی دوره اشکانی و ساسانی و عبور راه های مهمی چون مسیر کهن خراسان- سیستان از این منطقه، تاثیرات مشهودی در شیوه ساخت و پرداخت سفال های این منطقه داشته است. بر پایه نتایج پژوهش حاضر، پاره ای از سبک های سفالی منطقه نهبندان به تبعیت از الگوهای رایج سفالگری شرق ایران، بومی و محلی بوده و تعداد معتنابهی از سفال های مورد بررسی، متاثر از الگوهای سفالی رایج در ایران و قابل مقایسه با مراکز فرهنگی ایران اشکانی-ساسانی است. این واقعیت در بستر رویدادهای تاریخی و جریان های فرهنگی دوران اشکانی - ساسانی مفهوم می یابد.

کلیدواژه ها:

سفال ، دوران اشکانی- ساسانی ، خراسان ، سیستان ، باستان شناسی شرق ایران

نویسندگان

میثم لباف خانیکی

استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، ایران.

محمد فرجامی

دانشجوی دکتری باستان شناسی گرایش دوران تاریخی دانشگاه تهران، ایران.

احمد حیدری

استادیار گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • استروناخ، دیوید (۱۳۷۹)، پاسارگاد، گزارشی از کاوش های انجام شده ...
  • اشمیت، اریش (۱۳۴۲)، تخت جمشید، بناها، نقشها و نبشته ها، ...
  • بابامیر ساطحی، سعید و فاطمه هاشمی (۱۳۹۵)، معرفی سفال ساسانی ...
  • بنی جمالی، سیده لیلا (۱۳۸۷)، گاهنگاری نسبی محوطه های کوه ...
  • بهداد، لیلا (۱۳۹۱)، بررسی روشمند تپه مودA سربیشه، پایان نامه ...
  • بررسی روشمند تپه مود A [مقاله کنفرانسی]
  • پورشریعتی، پروانه (۱۳۹۸)، افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی، اتحادیه ساسانی- ...
  • جعفری، محمدجواد (۱۳۹۲)، «نگاهی به استقرارگاه های دوره هخامنشی ...
  • حیدری، احمد (۱۳۹۱)، گزارش مقدماتی بررسی و شناسایی آثار و ...
  • (۱۳۹۲)، گزارش مقدماتی فصل نخست بررسی و شناسایی آثار و ...
  • (۱۳۹۵)، گزارش گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد ...
  • خدادوست، جواد (۱۳۹۳)، بررسی باستان شناسی محوطه مالین باخرز، پایان ...
  • خسروزاده، علیرضا و سیامک سرلک (۱۳۹۷)، «سفال منقوش نامرد: سفال ...
  • خسروزاده، علیرضا و ابوالفضل عالی (۱۳۸۴)، «توصیف، طبقه بندی و ...
  • دانا، محسن (۱۳۹۵)، گزارش فصل دوم کاوش باستانشناختی محوطه تخچرآباد ...
  • (۱۳۹۶)، گزارش کاوش تپه تخچرآباد بیرجند فصل سوم، بیرجند، آرشیو ...
  • (۱۳۹۷)، گزارش کاوش تپه تخچرآباد بیرجند فصل چهارم، بیرجند، آرشیو ...
  • (۱۳۹۸)، «سنت های سفالی اواخر عصر آهن و هخامنشی در ...
  • روستایی، محمدصادق (۱۳۹۱)، مطالعه نمونه های سفالین دوره اشکانی در ...
  • رهبر، مهدی و سجاد علی بیگی (۱۳۹۰)، «گزارش پژوهش های ...
  • زهبری، زهره (۱۳۹۱)، مطالعه نمونه های سفالین مکشوفه از محوطه ...
  • سایکس، سرپرسی (۱۳۳۶)، سفرنامه سرپرسی سایکس یا ده هزار میل ...
  • سید سجادی، سیدمنصور (۱۳۷۰)، «معرفی دوگونه سفال جدید از منطقه ...
  • صابرمقدم، فرامرز (۱۳۸۱)، گزارش ثبت محوطه تاریخی کلاته شاهپوری، بیرجند، ...
  • صدیقیان، حسین (۱۳۹۳)، گزارش بررسی باستان­شناختی شهرستان خوسف، بیرجند، آرشیو ...
  • طبری، محمد بن جریر (۱۳۷۵)، تاریخ طبری یا تاریخ الرسل ...
  • طلایی، حسن (۱۳۸۸)، عصر مفرغ ایران، تهران، انتشارات سمت ...
  • عسگری چاوردی، علیرضا و پیر فرانچسکو کلیری (۱۳۹۳)، سکونتگاه های ...
  • عطایی، محمدتقی (۱۳۸۳)، معرفی سفال هخامنشی حوزه فارس: «بررسی روشمند ...
  • علیزاده، فاطمه (۱۳۹۱)، مطالعه نمونه های سفالین دوران اشکانی بلوچستان ...
  • عنانی، بهرام (۱۳۹۵)، گزارش بررسی باستان شناسی بخش نیمبلوک شهرستان ...
  • فرجامی، محمد (۱۳۹۲)، «گسترش سفال لوندو در محدوده خراسان جنوبی»، ...
  • فرجامی، محمد و علی­اصغر محمودی­نسب (۱۳۹۳)، گزارش بررسی باستان شناختی ...
  • (۱۳۹۴)، فصل سوم کاوش باستان­شناختی محوطه کهنک سربیشه- خراسان جنوبی، ...
  • (۱۳۹۵)، فصل چهارم کاوش باستان­شناختی محوطه کهنک سربیشه- خراسان جنوبی، ...
  • (۱۳۹۸)، گزارش فصل اول کاوش محوطه گبری مود، بیرجند، آرشیو ...
  • قره چانلو، حسین و حسین حاتمی (۱۳۹۱)، «اهمیت تجاری و ...
  • قلی­نژاد، مستنصر (۱۳۹۴)، گزارش بررسی باستانشناختی دهستان زیرکوه، بیرجند، آرشیو ...
  • کنت، درک (۱۳۹۵)، سفال های ساسانی و اسلامی راس الخیمه ...
  • کوهستانی اندرزی، حسین (۱۳۹۵)، پژوهشی در مکان یابی توس عصر ...
  • لباف خانیکی، رجبعلی (۱۳۸۶)، گزارش گمانه زنی به منظور تعیین ...
  • (۱۳۸۷)، گزارش فصل اول کاوش باستان شناسی مسجد جامع کهن ...
  • لباف خانیکی، میثم (۱۳۸۸)، «سفال های ساسانی شمال شرق ایران ...
  • محمدی فر، یعقوب و طهماسبی، الناز (۱۳۹۳)، طبقه بندی سفال ...
  • مظاهری، علی (۱۳۷۲)، جاده ابریشم، ج ۱، ترجمه ملک ناصر ...
  • موسوی حاجی، سید رسول و محمد مهدی توسلی و روح ...
  • موسوی حاجی، سیدرسول و مرتضی عطائی (۱۳۸۹)، مطالعه مجموعه ای ...
  • مولف نامعلوم (۱۳۵۲)، تاریخ سیستان، به تصحیح ملک الشعرا بهار، ...
  • مهرآفرین، رضا و محمدصادق روستایی و جواد علائی مقدم (۱۳۹۳)، ...
  • مهرآفرین، رضا و فاطمه علیزاده و روح الله شیرازی (۱۳۹۱)، ...
  • مهرآفرین، رضا و سیدرسول موسوی حاجی و محمدصادق روستایی و ...
  • نصرآبادی، علیرضا (۱۳۸۱)، گزارش فصل دوم پی کاوی قلعه نهبندان، ...
  • _________________ (۱۳۸۲)، گزارش فصل سوم پی کاوی قلعه نهبندان، بیرجند، ...
  • _________________ (۱۳۸۴)، گزارش گمانه زنی و تعیین حریم محوطه تاریخی ...
  • هدین، سون (۱۳۵۵)، کویرهای ایران، پرویز رجبی، تهران، انتشارات توکا ...
  • هرینک، ارنی (۱۳۷۶)، سفال ایران در دوره اشکانی، حمیده چوبک، ...
  • یعقوبی، احمدبن اسحاق (۱۳۴۲)، تاریخ یعقوبی، ج ۲، به تصحیح ...
  • Adachi, T. ۲۰۰۵. Considering the regional differences in the Parthian ...
  • Alibaigi, S. Niknami, K.A. Khosravi, S. ۲۰۱۲. The location of ...
  • Alizade, F. ۲۰۱۲. Study of the Parthian Pottery Samples from ...
  • Anani, B. ۲۰۱۶. The Report of Archaeological Survey of Qaenat ...
  • Askari Chaverdi, A., Callieri, P. ۲۰۱۴. Rural Settlements from the ...
  • Ataei, M. T. ۲۰۰۴. Introduction of the Achaemenid pottery in ...
  • Babamir Satehi, S., Hashemi, F. ۲۰۱۶. Introducing the Sassanian pottery ...
  • Banijamali, S. L. ۲۰۰۸. Relative chronology of Kuh-e Khwajeh of ...
  • Behdad, L. ۲۰۱۳. Systematic Survey of Tape Moud A, Sarbisheh, ...
  • Behdad, L., Mousavi Haji, S. R., Hajizadeh Bastani, K. ۲۰۱۳. ...
  • Boucharlat, R., Lecomte, O. ۱۹۸۷. Fouilles de Tureng Tepe I, ...
  • Dales, G. ۱۹۷۷. New Excavations at Nad-I Ali (Sorkh Dagh), ...
  • Dana, M. ۲۰۱۶. The Second Season of Archaeological Excavation at ...
  • ۲۰۱۷. The Third Season of Archaeological Excavation in Takhcherabad Tepe ...
  • ۲۰۱۸. The fourth Season of Archaeological Excavation in Takhcherabad Tepe ...
  • ۲۰۱۹. The pottery traditions of Late Iron Age and the ...
  • De Cardi, B. ۱۹۴۰. Mesopotamian pottery: Parthian, Sasanian, and Early ...
  • ۱۹۵۱. A new prehistoric ware from Baluchistan, Iraq, Vol. XIII, ...
  • ۲۰۰۸. Londo-ware: A Parthian-period ceramic in Baluchistan, Parthian, Sasanian and ...
  • Dupree, L. ۱۹۵۸. Shamshir Ghar: Historical Cave site in Khandahar ...
  • Fairservis, Jr. ۱۹۶۱. Walter: Archaeological Studies in the Sistan Basin ...
  • Farjami, M. ۲۰۱۳. Expansion of Londo pottery in South Khorasan, ...
  • Farjami, M., Mahmoudinasab, A. A. ۲۰۱۴. The Report of Archaeological ...
  • ۲۰۱۵. The Third Season of Archaeological Excavation in Kahnek Site ...
  • ۲۰۱۶. The Fourth of Archaeological excavation in Kahnek Site on ...
  • ۲۰۱۹. The First Season of Archaeological Excavation in the Gabri ...
  • Hallier, U. W. ۱۹۷۴. Neh-eine parthische Stadt in Ostpersien, Archäologische ...
  • Hearinck, E. ۱۹۹۷. Persian Pottery in the Parthian Period, Translated ...
  • Hedin, S. ۱۹۷۶. Iranian Deserts, Translated by P. Rajabi, Tehran: ...
  • Herrmann G., Kurbansakhatov, K., Simpson, St. J. ۱۹۹۷. The International ...
  • Heidari, A. ۲۰۱۲. Preliminary report on the study and identification ...
  • ۲۰۱۳. Preliminary report on the study and identification of cultural ...
  • ۲۰۱۶. Sounding report for determining the buffer zone of the ...
  • Jafari, M. J. ۲۰۱۳. A glance at the Achaemenid settlements ...
  • Jasim, S. & Yousif, E. ۲۰۱۴. Dibba: an ancient port ...
  • Keall, E. Keall, M. ۱۹۸۱. The Qal'eh-i Yazdigird Pottery: A ...
  • Kennet, D. ۲۰۱۶. Sasanian and Islamic pottery from Ras al-Khaimah: ...
  • Khodadoust, J. ۲۰۱۴. Archaeological Survey of the Malin site, Bakharz, ...
  • Khosrowzadeh, A., Aali, A. ۲۰۰۵. Description, classification and typological analysis ...
  • Khosrowzadeh, A., Sarlak, S. ۲۰۱۸. The Namord painted ware: The ...
  • Kiani, M. Y. ۱۹۸۲. Parthian sites in Hyrcania: The Gurgan ...
  • Kouhestani Andarzi, H. ۲۰۱۶. A research on the location of ...
  • Labbaf-Khaniki, M. ۲۰۰۹. Sassanian pottery of northeastern Iran, classification, comparison ...
  • Labbaf-Khaniki, R. A. ۲۰۰۷. The Report of Sounding for Determining ...
  • ۲۰۰۸. The Report of the First Season of Excavation at ...
  • Lamberg-Karlovsky, C. C. ۱۹۷۰. Excavations at Tepe Yahya Iran ۱۹۶۷-۱۹۶۹: ...
  • Lecomte, O. ۱۹۹۴, Fouilles de Tureng Tepe I, (sous la ...
  • Lecuyot, G. ۲۰۱۳. Fouilles d’Aï Khanoum. IX, L’habitat. With contributions ...
  • Maxwell-Jones. C. E. ۲۰۱۵. Typology and Chronology of Ceramics of ...
  • Mazaheri. A. ۱۹۹۳. Silk Road, Vol. ۱, Translated by M. ...
  • Mehrafarin, R., Alizade, F., Shirazi, R. ۲۰۱۲. Makran pottery in ...
  • Mehrafarin, R., Hadji, S., Feyz, S. ۲۰۱۱. A Study of ...
  • Mehrafarin, R., Mousavi Haji, R., Roustaei, M. S., Alaei Moqaddam, ...
  • Mehrafarin, R., Roustaei. M. S., Alaei Moqaddam, J. ۲۰۱۴. Burnished ...
  • Mohammadifar, Y., Tahmasebi, E. ۲۰۱۴. The typology of Sassanian pottery ...
  • Mousavi Haji, R., Tavassoli. M. M., Shirazi, R. ۲۰۱۳. Introducing ...
  • Mousavi Haji, S. R., Ataei, M. ۲۰۱۰. A study on ...
  • Nasrabadi, A. ۲۰۰۰. The Report of Second Season of Excavation ...
  • ۲۰۰۱. The Report of Season of Excavation at the Nehbandan ...
  • ۲۰۰۳. The Report of Sounding and Determining the Limitation of ...
  • Potts, D. ۱۹۸۴. Northeastern Arabia in the Later Pre Islamic ...
  • ۱۹۹۸. Namord ware in southeastern Arabia, In: C. S Phillips, ...
  • Pourshariati, P. ۲۰۱۹. Decline and Fall of the Sasanian Empire, ...
  • Priestman, S. ۲۰۰۹. A statistical vs. a Sensory Approach: Sasanian ...
  • Puschnigg, G. ۲۰۰۶. Ceramics of The Merv Oasis; Recycling The ...
  • Qarachanlou, H., Hatami, H. ۲۰۱۲. The mercantile and commercial importance ...
  • Qolinezhad, M. ۲۰۱۵. The Report of Archaeological Survey of Zirkouh ...
  • Rahbar, M. Alibeigi, S. ۲۰۱۱. A report on the Archaeological ...
  • Ricciardi, R. V. ۱۹۸۰. Archaeological Survey in the Upper Atrek ...
  • Roustaei, M. S. ۲۰۱۲. Study of the Parthian Potteries in ...
  • Saber Moqaddam, F. ۲۰۰۲. Registration report of the Kelateh Shahpouri ...
  • Sayyed Sajjadi. S. M. ۱۹۹۱. Introducing two new types of ...
  • Schmidt, E. ۱۹۶۳. Persepolis, buildings, motifs and writings, Translated by ...
  • Schoff, W. H. ۱۹۱۴. Parthian Stations, by Isidore of Charax, ...
  • Seddiqian, H. ۲۰۱۴. The report on the archaeological survey of ...
  • Stein, S. A. ۱۹۳۷. Archaeological Reconnaissances in North-western Indian and ...
  • Stronach, D. ۲۰۰۰. Pasargadae: a report on the excavations conducted ...
  • Sumner, W. M. ۱۹۸۶. Achaemenid settlement in the Perspolis plain, ...
  • Sykes, P. ۱۹۵۷. Ten Thousand Miles in Persia, Translated by ...
  • Tabari, M. ۱۹۹۶. Tarikh-e Tabari or Tarikh al-Rosol va al-Molouk, ...
  • Talai, H. ۲۰۰۹. Bronze Age in Iran, Tehran: Samt Publication. ...
  • Trinkaus, K. M. ۱۹۸۱. The Partho-Sassanian North­east Frontier. Settlement in ...
  • Unknown writer. ۱۹۷۳. Tarikh e Sistan, Edited by M. Bahar. ...
  • Vahdati, A. ۲۰۱۵. Preliminary report on the Archaeological Survey in ...
  • Wheeler, M. ۱۹۶۲. Charsada, London: Oxford University Press ...
  • Whitehouse, D., Williamson, A. ۱۹۷۳, Sassanian Maritime Trade, Iran, Vol. ...
  • Yaqoubi, A. ۱۹۶۳. Tarikh e Yaqoubi, Vol. ۲. Edited by ...
  • Zehbari, Z. ۲۰۱۲. The Study of pottery samples of Achaemenid ...
  • نمایش کامل مراجع