توان های اقلیمی ایران برای کشت آفتاب گردان دیم

دانه­های روغنی، اهمیت بسیاری در تامین نیازهای غذایی و به طور کلی اقتصاد ملی دارند و به همین دلیل نیز مورد توجه متخصصان قرار می­­­­­­گیرند. مطالعات زیادی در مورد ویژگی­های گیاه آفتاب­گردان از جنبه­های گیاه­شناسی و ویژگی­های اقتصادی آن به عمل آمده است. بررسی نیازهای محیطی و بویژه نیازهای اقلیمی آفتاب گردان می­­­­­­­­­­­­­­­­­­تواند در بهینه سازی مصرف آب و مدیریت بهتر منابع آب نقش مهمی داشته باشد. در همین باره، جهت شناسایی توان­های اقلیمی ایران برای کشت این محصول مهم، داده های ۱۱۴ ایستگاه سینوپتیک در یک دوره ۲۰ ساله از سال ۲۰۰۸ تا ۱۹۸۹م. جمع­آوری و پردازش گردید. مقادیر مطلق و میانگین دماهای روزانه، بارش، سرعت باد در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین، ساعات آفتابی و درصد رطوبت نسبی از طریق سازمان هواشناسی کشور تهیه و مورد استفاده قرار گرفت. نواحی مستعد کشت با استفاده از نقشه های سطوح ارتفاعی، شیب، درصد آب تامین شده از بارش، رطوبت نسبی و آستانه های دمایی موثر بر کشت آفتاب گردان، در محیط GIS شناسایی گردید. از مدل AHP جهت وزن­دهی و تلفیق نقشه ها استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که از کل مساحت کشور فقط ۷/۱۴ درصد دارای شرایط بسیار مناسب تا متوسط برای کشت این گیاه است. از این میان، ۶/۱ درصد مساحت کشور دارای شرایط بسیار مناسب، ۶/۳ درصد دارای شرایط مناسب و حدود ۵/۹ درصد نیز دارای شرایط متوسط جهت کشت آفتاب­گردان دیم است. سواحل دریای خزر بهترین شرایط را با ۵۹ درصد تامین آب مورد نیاز گیاه از طریق بارش و دمای مناسب در کل دوره رویش داراست. در خارج از این ناحیه، تنها در سواحل خلیج فارس می توان مناطق مناسبی را یافت. علی رغم انتظار، محدوده شهرستان میناب با ۵۴ درصد تامین آب حاصل از بارش و شرایط دمایی مناسب در کل دوره رویشی، بهترین موقعیت اقلیمی در خارج از محدوده خزری را به خود اختصاص داده است.