درخت سایه بانی تونکا (Dipteryx odorata) میزبان جدید Pratylenchus loosi در باغ چای

نماتود مولد زخم ریشه ی چای ، Pratylenchus loosi Loof, ۱۹۶۰، در حال حاضر مهم ترین عامل خسارت زای چای در ایران و جهان است. این نماتود در بسیاری از کشورهای چای خیز جهان از جمله سری لانکا، چین، هندوستان، ژاپن و بنگلادش به عنوان مهم ترین عامل خسارت زای این محصول محسوب می شود. در کشور ما نیز در سال های اخیر این نماتود به عنوان بیماری کلیدی و خسارت زای چای به حساب آمده و باعث ایجاد خسارت شدید به بوته های چای شده است؛ به طوری که میزان رشد گیاهان آلوده شدیدا کاهش یافته و به علت عدم توانایی ایجاد شاخه و برگ جدید، میزان محصول افت شدید دارد. گیاه چای میزبان اصلی این نماتود بوده و در ایران تاکنون این نماتود علاوه بر چای، از روی علف هرز ارزن جنگلی و خاک اطراف ریشه مرکبات وگیلاس گزارش شده است، درحالی که در جهان مرکبات، سیب، گلابی، به، چمن و چندین گونه علف هرز میزبان های آن محسوب می شوند. همچنین این نماتود در سری لانکا از روی توت فرنگی نیز گزارش شده و این گیاه به عنوان میزبان ضعیف آن معرفی شده است. به منظور بررسی دامنه ی میزبانی این نماتود، پژوهشی در مرکز تحقیقات چای کشور در سال ۱۳۹۲ انجام پذیرفت. درخت تونکا با نام علمی Dipteryx odorata به عنوان درخت سایه بانی وارد شده و در بعضی از مناطق در حاشیه ی باغ های چای کشت گردیده است. در نیمه ی دوم سال ۱۳۹۲ در درختان سایه بانی تونکا حاشیه باغ چای شهید اسلامی مرکز تحقیقات چای کشور، علایم آلودگی به نماتود بر روی این درختان سایه بانی دیده شد. . پس از نمونه برداری از خاک وریشه ی این درخت، استخراج نماتودها از ریشه با استفاده از روش های معمول انجام شد. پس از بررسی خصوصیات ریخت شناسی و ریخت سنجی با استفاده از منابع معتبر علمی، گونه نماتود جدا شده از ریشه ها، Pratylenchus loosi. Loof, ۱۹۶۰ تشخیص داده شد. میزان جمعیت نماتود مذکور در بهمن ماه ۱۳۹۲، به طور میانگین در یک صد گرم خاک ۳۰ نماتود و در سه گرم ریشه ۲۱۰ نماتود شمارش گردید. این اولین گزارش میزبانی گیاه تونکا (D. odorata) به P. loosi در جهان است. با توجه به دایمی بودن درخت تونکا، نقش این درخت در بقای نماتود مولد زخم P. loosi در باغ های چای دارای اهمیت است.