مطالعه تنوع ریخت شناختی سورگوم جارویی در ایران

سورگوم جارویی از انواع ارقام زراعی متعلق به گونه Sorghum bicolor (L.) Moench است. این گونه پنجمین غله مهم بعداز گندم، جو، برنج و ذرت محسوب شده و سطح زیرکشت جهانی آن بیش از چهار میلیون هکتار وسعت دارد. سورگومجارویی به واسطه داشتن انشعابات بلند در محورهای گل آذین، با هدف تولید جارو در مناطق مختلف ایران کشت می شود.هدف از این مطالعه بررسی میزان تنوعات ریخت شناختی این نژاد و سنجش ارتباط تنوعات جغرافیایی با تنوعاتریخت شناختی به جهت شناسایی و معرفی ژرم پلاسم های مفید آن در ایران بود. بر این اساس تعداد ۸۵ فرد از مجموع ۱۷جمعیت کاشته شده این نژاد از مناطق مختلف رویشگاهی در سال رویشی ۱۳۹۱ از مناطق مختلف ایران جمع آوری شد ومطالعه با استفاده از ۷۵ صفت کمی و کیفی مربوط به بخش های مختلف رویشی و زایشی انجام شد. به منظور بررسیچگونگی توزیع تنوعات در جمعیت های مورد مطالعه از تحلیل های خوشه بندی با به کارگیری ضریب فاصله اقلیدوسی استفادهشد و نتایج به صورت دندروگرام رسم گردید. از بین صفات مورد مطالعه همگی دارای تنوع بودند، با این حال صفات مربوطبه اندازه دانه، درصد پوشش دانه توسط گلوم ها، اندازه سطح پهنک برگ و قطر ساقه بیشترین تنوع را به خود اختصاص دادند.دندروگرام حاصل از روش خوشه بندی وجود سه گروه (کلاد) مجزا را تایید کرد که با الگوی پراکنش جغرافیایی هم راستا بودو بر این اساس سه جمعیت شمال، شمال شرق و غرب کشور به خوبی از هم تفکیک شدند. از بین جمعیت های مورد مطالعهجمعیت های متعلق به غرب ایران بیشترین تنوعات ریخت شناختی را در صفات مذکور به خود اختصاص داده و صفت مربوطبه پوشش دانه توسط گلوم ها به عنوان متنوع ترین صفت در بین افراد و جمعیت ها انتخاب گردید. جمعیت های متعلق به شمالو شمال شرق ایران نیز علی رغم نزدیکی جغرافیایی تنوعات گسترده ای در صفات مربوط به اندازه سطح پهنک برگ، اندازه ووزن دانه نشان داده و بر اساس نتایج حاصل از رسم دندروگرام به دو ژرم پلاسم مجزا تقسیم شدند. نتایج حاصل بیانگرحضور سورگوم جارویی با تنوعات ریخت شناختی قابل توجه در ایران و حضور این نژاد با سه ژرم پلاسم اصلی در شمال،شمال شرق و غرب کشور است. بنابر نتایج فوق مطالعه تنوع وراثتی جمعیت های مذکور با استفاده از نشانگرهای مولکولی بهجهت شناخت بهتر تنوعات و چگونگی گسترش آن ها توصیه می شود.