دریاهای جهان از نگاه جغرافی­دانان مسلمان

دریاهای جهان از نگاه جغرافی­دانان مسلمان علیرضا کچویی[۱] یاسر قزوینی­حائری[۲]                                                                                                   چکیده پژوهش حاضر، فهم دریا در تصور جغرافی­دانان مسلمان را تا سده هشتم هجری­قمری بررسی می­کند. به­ همین منظور، به مطالعه پدیده های دریایی مانند جزرومد، جزیره، ترسگاه و معادن دریایی در متون جغرافیایی اسلامی می­پردازد. همچنین مفاهیم مرتبط با دریا (البحر) مانند دریاچه (بحیره) و خلیج و تفاوت آنها را با تعاریف کنونی، واکاوی می­کند. هدف از این بررسی، مشخص­کردن موضوع های مرتبط با دریا همانند تقسیم بندی و شیوه نام گذاری دریاها از منظر جغرافی­دانان مسلمان است. درباره دریاها، جزیره ها و دریانوردی در قرون میانه اسلامی، تاکنون تحقیقات متعددی انجام شده و وجوه مختلف دریا در تاریخ اسلام، مورد بررسی قرار گرفته، اما درباره تصور مسلمانان از دریاهای جهان، تحقیق درخوری صورت نگرفته است. آنچه این پژوهش را از دیگر پژوهش ها متمایز می کند، شناخت تصور و دیدگاه جغرافی­دانان به دریا و موضوع های مرتبط با آن، از منظر منابع جغرافیایی است. بررسی متون جغرافیایی نشان داد که تعریف خلیج و دریا نزد جغرافی­دانان مسلمان قرون میانه، با تعاریف کنونی این مفاهیم تفاوت دارد. جغرافی­دانان، تعداد دریاهای جهان را بر اساس آیه های قرآن و متاثر از علوم و تمدن یونانی، متفاوت ذکر کرده اند. همچنین در متون جغرافیایی، اسامی متعددی برای دریایی واحد به کار رفته است. واژه­های کلیدی: متون جغرافیایی اسلامی، خلیج، دریای محیط، دریای روم، دریای فارس، دریای بنطس     [۱] . کارشناس ارشد رشته تاریخ گرایش خلیج فارس (نویسنده مسئول) Alireza. kachuei۹۶@gmai.com [۲]. استادیار رشته تاریخ دانشگاه تهران  y.qazvini@ut.ac.ir تاریخ دریافت : ۲۰/۶/ ۱۴۰۰ – تاریخ تایید ۱۹/۱۱/۱۴۰۰