طراحی و روان سنجی ابزار سنجش سواد سلامت نوجوانان

سواد سلامت عموما به معنای توانایی افراد برای دسترسی به اطلاعات سلامت و استفاده از آن به منظور تصمیم گیری مناسب در زمینه حفظ و ارتقای سلامت است. طراحی ابزار برای سنجش سواد سلامت اخیرا محققان را در سراسر دنیا به خود مشغول ساخته است و به رغم مطالعات گسترده در رابطه با سواد سلامت بالغان، به سواد سلامت نوجوانان کمتر توجه شده است. این مطالعه اولین تلاش برای طراحی و روان سنجی ابزاری برای سنجش سواد سلامت نوجوانان ایرانی بود که در دو بخش کیفی و کمی به اجرا درآمد. در مرحله اول، بر اساس داده های بدست آمده از یک مطالعه کیفی با ۶۷ نوجوان ۱۵ تا ۱۸ ساله و مرور گسترده ادبیات موجود بانک سوالات اولیه شامل ۱۰۴ گویه در زمینه سواد سلامت طراحی گردید که با بررسی مجدد توسط گروه تحقیق تعدادی از گویه ها به دلیل پراکندگی و ارتباط کمتر با موضوع حذف شدند. روایی محتوا و روایی صوری ابزار مقدماتی (شامل ۸۱ گویه) توسط گروهی از متخصصان و مصاحبه با نوجوانان ارزیابی شد. پس از بررسی روایی محتوا و اعمال اصلاحات توصیه شده، تعداد عبارات ابزار به ۴۷ عبارت کاهش یافت. سپس با استفاده از یک مطالعه مقطعی بر روی ۵۸۲ نفر از دانش آموزان دبیرستانی در ۵ منطقه آموزش و پرورش در شهر تهران که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، پایایی (همسانی درونی و ثبات ابزار)، روایی و تحلیل سازه ابزار مورد سنجش قرار گرفت. در تحلیل عاملی اکتشافی ۴۴ گویه در ۸ عامل بارگذاری شدند که در مجموع بیانگر ۵۵/۰۶ درصد تغییرات مشاهده شده بودند. میزان ضریب آلفای کرونباخ برای برای هریک از عوامل قابل قبول بود. آزمون مجدد پرسشنامه با فاصله دو هفته نیز ثبات پرسشنامه را تایید کرد. پرسشنامه نهایی با ۴۴ عبارت در ۸ حیطه شامل دسترسی، خواندن، درک، ارزیابی، استفاده، ارتباط، خود کارآمدی و محاسبه به عنوان ابزاری روا و پایا برای سنجش سواد سلامت نوجوانان تایید شد.