الگوی تصمیم گیری فرزندآوری: یک مطالعه کیفی

طی سه دهه گذشته، میزان باروری در ایران به طرز حیرت انگیزی کاهش یافته است. به رغم پژوهش های فراوان در حوزه جمعیت شناسی و باروری، از آن جا که گرایش اصلی پژوهش های انجام شده بر مبنای تحقیقات کمی بوده، نظریه پردازی در زمینه باروری به خصوص در سطح خرد با انتقاداتی مواجه شده است. با توجه به اینکه داده های حاصل از مطالعات کیفی می توانند درک کامل تری از فرآیند تصمیم گیری ارایه نمایند، لذا مطالعه حاضر به شیوه کیفی و با هدف تبیین الگوی تصمیم گیری فرزندآوری طراحی شد. این پژوهش به شیوه نظریه مبنایی انجام شد. مطالعه با نمونه گیری هدفمند شروع و با نمونه گیری نظری ادامه یافت. طی مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با سی و چهار زن و مرد متاهل، به اشباع در کسب داده ها رسیدیم. تجزیه و تحلیل داده ها به روش توصیه شده توسط اشتراوس و کوربین انجام شده، برای افزایش قابلیت اطمینان، از ملاک های ارایه شده توسط لینکلن و گوبا استفاده شد. مقوله "نیاز درک شده به فرزندآوری" به عنوان درونمایه اصلی ظهور یافت. نیاز به فرزندآوری لزوما به معنای تمایل قلبی افراد برای داشتن فرزند نیست، بلکه فرد تصور می نماید داشتن فرزند (دیگر) می تواند بخشی از نیازهای درک شده او را کاهش دهد. دو مقوله "نگرش فرد به پیامدهای فرزندآوری" و "هنجارهای درک شده" نیز شرایط علی "نیاز درک شده به فرزندآوری" هستند. پس از درک نیاز، در صورتی فرد قصد فرزندآوری می نماید که "کنترل بر شرایط پس از فرزندآوری" را مناسب ارزیابی نماید. تصمیم فرزندآوردن/نیاوردن به صورت تصادفی شکل نمی گیرد بلکه مبنای این تصمیم گیری، رفع یا کاهش یک سری نیازهای درک شده است. نظریه منتج از این پژوهش، با مراحل چهارگانه "کنش اجتماعی" پارسونز هماهنگ است. علاوه براین، با وجود شباهت به نظریه "عمل منطقی" و نظریه "رفتار برنامه ریزی شده"، تفاوت های اساسی نیز با آن ها دارد.