تاملی بر سیر تحول نماهای دوپوسته در گذر زمان در معماری جهان اسلام ( مطالعه موردی: الگوی کالبدی و فضایی مشربیه)

نماهای دوپوسته، الگوهای کالبدی و فضایی در معماری جهان اسلام می باشد. این عناصر معماری که در طول سالیان در نتیجه عقل تاریخی شکل گرفته، در هر منطقه بسته به اقلیم، جغرافیا و فناوری های بومی جلوه هایی متفاوت داشته و نامی خاص و محلی پذیرفته است. از آنجا که اصطلاح مشربیه یکی از اصطلاحات فراگیر برای نماهای دوپوسته در معماری گذشته بسیاری از کشورهای اسلامی می باشد، این مقاله به بررسی نماهای دوپوسته از منظر الگوهای معماری مشربیه می پردازد. مشربیه در گذشته عموما به صورت صفحاتی مشبک در مقابل پنجرهای اصلی نما و دارای قابلیت های بسیار بوده است که علاوه بر کنترل میزان ورود نور و روشنایی، امکان کوران باد به داخل فضاها به دور از هرگونه اشرافیتی را فراهم می آورده است. با گذر زمان و بروز شدن تکنولوژی و فناوری های جدید، این الگوهای بومی نیز در بسیاری از مناطق جهان اسلام تغییر یافته و متناسب با نیاز جدید استفاده کنندگان و کاربری های بنا، جلوه ای متفاوت به خود گرفته است. در این پژوهش با بررسی ابعاد متفاوت عناصر کالبدی و فضایی مشربیه ها در جهان اسلام، به استخراج شاخص های طراحی این گونه از نماهای دوپوسته می پردازد. سپس با تمرکز بر نمونه های نماهای دوپوسته در مصادیق معاصر؛ ۱۰ نمونه از این مصادیق مورد انتخاب قرار گرفته و مولفه های تاثیر گذار در طراحی آنها از جمله؛ موقعیت، کارکرد، جنس، جذابیت های بصری و فناوری اجرا که نقش موثری در خلق نماهای دوپوسته معاصر داشته اند، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت با بررسی تطبیقی نمونه های گذشته و معاصر به استخراج احکام طراحی برای نماهای دوپوسته می پردازد. روش پژوهش در این تحقیق کیفی و از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. روش گردآوری اطلاعات این جستار، به صورت اسناد کتابخانه ای است.