اثر پرتوهای گاما بر برخی مکانیسم های بیوشیمیایی دو ژنوتیپ گندم (Triticum aestivum L.) در شرایط گلخانه

چکیده به منظور مطالعه تاثیر دزهای مختلف پرتوهای گاما بر ویژگی های بیوشیمیایی دو ژنوتیپ گندم، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی، پزشکی و صنعتی کرج انجام پذیرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. بذرهای دو ژنوتیپ گندم به نام های روشن و موتانت T-۶۵-۵۸-۸ با دزهای۱۰۰، ۲۰۰، ۳۰۰ و ۴۰۰ گری پرتودهی شده و بذر های پرتو ندیده از هر ژنوتیپ نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند. بلافاصله پس از پرتوتابی، کشت بذرها در بلوک های خاکی موجود در گلخانه به صورت ردیفی انجام گردید و در مرحله گرده افشانی از برگ های پرچمی برای آنالیزهای بیوشیمیایی نمونه گیری شد. نتایج نشان داد که پرتوتابی با دز های ۳۰۰ و ۴۰۰ گری سبب سبز نشدن بذرهای ژنوتیپ روشن گردید. تاثیر دز های مختلف پرتوهای گاما بر میزان مالوندآلدئید لاینT-۶۵-۵۸-۸ و ژنوتیپ روشن افزایشی بود. اما این افزایش در لاینT-۶۵-۵۸-۸ در مقایسه با رقم روشن بسیار نامحسوس دیده شد. در هر دو ژنوتیپ مورد بررسی، میزان کلروفیل در دز ۱۰۰ گری و میزان پرولین و قند های محلول در دز ۲۰۰ گری افزایش یافت. لاین T-۶۵-۵۸-۸ و ژنوتیپ روشن در دز ۲۰۰ گری به ترتیب کمترین (Ug/g FW ۹۱/۲۸) و بیشترین (Ug/g FW ۹۸/۷۰) میزان پروتئین های محلول را داشتند. با افزایش دز های پرتودهی از ۱۰۰ به ۴۰۰ گری، میزان فعالیت آنزیم آنتی اکسیدان پراکسیداز افزایش یافت. بررسی پارامترهای اندازه گیری شده، از جمله میزان مالوندآلدئید و فعالیت آنزیم سوپراکسیداز، حاکی از آن است که ژنوتیپ روشن در مقایسه با لاین موتانت از حساسیت بیشتری نسبت به تنش پرتوتابی برخوردار است. هم چنین در بین تیمار های به کار رفته برای پرتودهی، دزهای ۱۰۰ و ۲۰۰ گری (با توجه به نوع ژنوتیپ) تغییرات مثبتی را در شاخص های بیوشیمیایی مورد مطالعه ایجاد کردند. به نظر می رسد اندازه گیری صفاتی همچون میزان کلروفیل، پروتئین های محلول و مالوندآلدئید در شناسایی و تشخیص دز مناسب پرتودهی ژنوتیپ های گندم برای دست یافتن به موتانتی با ویژگی های مطلوب مفید باشد.