مطالعه علم سنجی تولیدات علمی حوزه موضوعی دریای خزر

سابقه و هدف: ارزیابی پژوهش­ های علمی به لحاظ کمی و کیفی امروزه از شاخص­ های مهم توسعه ملی کشورها محسوب می ­شود. هدف اصلی این پژوهش، تعیین وضعیت تولیدات علمی ایران در حوزه موضوعی دریای خزر در پایگاه اسکوپوس طی سال­ های ۲۰۲۰ -۱۹۷۰ می ­باشد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر، کاربردی و از نوع توصیفی بوده و به روش علم ­سنجی انجام شده است. کلیه مدارک علمی مربوط به دریای خزر که طی سال­ های ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۰ توسط محققان ایرانی در پایگاه اسکوپوس با کلیدواژه Caspian Sea برای محدوده جغرافیایی ایران نمایه شده ­اند، جامعه پژوهش را تشکیل می­ دهند. تجزیه و تحلیل داده ­ها با استفاده از ابزار تحلیلی داده ها در اسکوپوس و بخشی توسط SPSS ۲۱ و اکسل انجام شده است و برای ترسیم نقشه ­های علمی نرم ­افزارهای BibExcel و VOSviewer به­ کار گرفته شده است. یافته ها: نتایج نشان داد که در حوزه دریای خزر ۹۲۰ مدرک از پژوهشگران ایرانی در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. بیشترین تعداد مدارک در سال ۲۰۱۳ ثبت شده است. Fazli با انتشار ۳۴ مقاله پرکارترین نویسنده، دانشگاه تهران با ۱۷۰ مقاله پرتولیدترین مرکز علمی و نشریه Iranian Journal of Fisheries Sciences با انتشار ۶۷ عنوان مقاله برترین نشریه می ­باشند. ایران بیشترین همکاری بین­المللی را با کشورهای آمریکا، مالزی و آلمان داشته است. مهمترین محورهای موضوعی در مقالات مرتبط به خزر Agriculture and Biological Sciences و Environmental Sciences هستند. کلیدواژه ­های Caspian Sea، Iran، Article، Nonhuman، Fish، Environmental Monitoring و Controlled Study پررخدادترین کلیدواژه ­ها هستند. بررسی میزان مشارکت علمی پژوهشگران نشان داد که ۹۳% متون علمی مورد بررسی با مشارکت ۲ تا ۹ نویسنده و به ترتیب با درجه مشارکت، شاخص مشارکت و ضریب مشارکت ۰/۹۳، ۴/۱۸ و ۰/۶۶ تدوین شده­ اند. نتیجه گیری: گرچه ایران از لحاظ تعداد مدارک علمی منتشر­شده در حوزه موضوعی دریای خزر دارای رشد مناسبی بوده است؛ اما از نظر مشارکت بین­ المللی و کیفیت مقالات، شرایط چندان مطلوبی ندارد.