بالاخره کدام محمد زمان

در زمان سلطنت شاه عباس دوم که علاقه بسیاری به هنر اروپایی داشت، برای تجدید حیات نقاشی ایران که به علت تکرار شیوه رضا عباسی در رکود کامل به سر می برد، تنی چند از جوانان ایرانی از جمله جوانی به نام محمد زمان برای فراگیری نقاشی و تعلیم مستقیم شیوه های غربی به اروپا فرستاده شد. محمد زمان در آنجا به مسیحیت گروید و نام «پائولو» را برای خود انتخاب نمود و ازآن پس «پائولو زمان» خوانده شد. وی پس از بازگشت به سبب مغضوب شدن به دربار هند پناهنده گردید. احمدعلی کریم زاده تبریزی در جلد دوم مجموعه سه جلدی خود نوشته است: محمد زمان اول، محمد زمان بن یوسف قمی، نقاشی که هرگز به ایتالیا نرفته و دین خود را تغییر نداده است. هیچ یک از آثار محمد زمان امضای پائولو یا پائولو زمان را ندارد. کفایت کوشا در مقاله ی خود اشاره به فردی می کند که به نام «محمد زمان فرنگی خوان» معروف است و سال ها با محمد زمان نقاش دوره ی صفوی یکی دانسته شده است. محمد زمان فرنگی خوان به عنوان مترجم «حدیقه عالم» در سندی از فهرست بلوشه معرفی شده است.