تحلیل نگاره «ازدواج همای و همایون»

نگاره ی «ازدواج همای و همایون » صفحه ای از نسخه ی خطی «همای و همایون» اثر خواجوی کرمانی است که در موزه ی بریتانیا نگهداری می شود. این مثنوی عاشقانه که سرودن آن در سال ۷۳۳ ه.ق به پایان رسیده است، داستان عشق همای، شاهزاده ی سرزمین شام به همایون، دختر فغفور چین، است. همای در راه رسیدن به معشوق با دشواری ها و موانع بسیاری روبرو می شود، سرانجام طی مراسمی در چین رسما با همایون ازدواج می کند. سپس هر دو به شام بازمی گردند و حکومتی عدل پرور را پایه ریزی می کنند. هر چند این داستان حول محور عشق دلداده ها می چرخد، مضامین آن عاشقانه ی صرف نیست و اشارات عرفانی بسیاری در آن نهفته است. نسخه مزبور در زمان سلطان احمد جلایر و در شهر بغداد به سال ۷۹۸ ه.ق. اجرا شد این اثر ارزشمند به خط نستعلیق میرعلی تبریزی و حاوی نه تصویر است (پاکباز، ۱۳۸۰: ۶۶) که غالب نگاره های آن به دست جنید بغدادی نقش شده است. ابعاد نگاره ی ازدواج همای و همایون» ۱۷۵۸۲۴ سانتی متر است و از قرار معلوم، نخستین نگاره ی امضا دار تاریخ نگاری گری ایران است. امضای نقاش با عنوان «عمل جنید نقاش السلطانی» به رنگ قرمز بر روی سطحی شجره مانند و پوشیده از تزیینات گچ بری است که در سمت چپ و بالای تصویر دیده می شود. اولک گرابر در توصیف این نگاره، آن را «ترکیبی هوش ربا عنوان می کند که انواع رنگ سرخ بر آن مسلط است و نمایانگر صحنه هایی از عروسی، از زفاف گرفته تا رقص، به تصویر درآمده یا به شکلی نمادین نشان داده شده است » (گرابر، ۱۳۸۳: ۵۷). همای، شاهزاده بلند بالا، با جامه ای سبز رنگ در حال ترک حجره ی همایون است و با بارش سکه های طلا (نگار) خوشامدگویی می شود. سه خدمتکار که عمامه های سفید بر سر دارند در مقابل او سجده کرده اند. یکی از آن ها در حال بوسیدن پای همای است که پیکره اش به صورت نیمرخ و چهره اش سه رخ نشان داده شده است.