تحول مفهومی مقوله «مردم» در ادبیات سیاسی خلفای اسلامی (با مطالعه موردی اندرزنامه معاویه و منصور)

اندرزهای سیاسی معاویه و منصور در حقیقت توصیه های آنان به جانشین خود یا کارگزارانشان برای حکومت داری و تامین اهداف سیاسی خویش با تکیه بر مفهوم «مردم» است. هر کدام از این دو خلیفه با توجه به شرایط سیاسی موجود، مردم را در گروه هایی دسته بندی کرده اند و به جانشین و یا کارگزاران خود توصیه هایی نموده اند تا با هر یک از این دسته بندی های خاص، رفتار و جهت گیری ویژه ای اتخاذ کنند، توصیه هایی که می توان آن ها را بعنوان اندرز سیاسی مورد توجه قرار داد. لذا در این مقاله به روش توصیفی–تحلیلی به بررسی اندرزهای سیاسی معاویه و منصور عباسی پرداخته می شود. در این مقاله سعی برآن است تا ضمن شناخت اندرزهای سیاسی معاویه و منصور، تفاوت دیدگاه این دو خلیفه اموی و عباسی در خصوص مفهوم مقوله مردم نیز بررسی شود. معاویه و منصور در دو شرایط سیاسی متفاوت می زیستند. لذا درک آنان از مفهوم مردم تحت تاثیر فضای سیاسی موجود بوده است. در واقع اندرزنامه معاویه و منصور، دو اثر تاریخی است که به تاثیر از فضای سیاسی و اوضاع اجتماعی و به منظور اصلاح امور سلطنت و مملکت به رشته تحریر در آمدند.